“Adanalı Ziya ve Evrâk-ı Hazân” Adlı Kitaptan Bir Sayfa
Bugünkü yazımızda, pazartesi ve salı günkü yazılarımızda hatalı metinlerini vererek bazı değerlendirmelerde bulunduğumuz Ziyâ’nın tasavvufî ve felsefî manzumelerinden, ilk bölümü “tevhid” ikinci bölümü “münâcât” olan “mesnevi”sinin 1-39 beyitler arasındaki “tevhid” bölümünün metnini vermek istiyorum. Anlamını bilmediğimiz kelimeleri sözlüklerden çıkararak üstadın söylemek istediğini ve Ziyâ’yı daha yakından tanıyabiliriz.
MESNEVİ (SERMEDİYYET VE ÂHİRET)
Fâ'ilâtün Fâ'ilâtün Fâ'ilün
1.Zıll sana nisbetle neyse yâ ahi
Zıllisin bir Zât'ın işte sen dahi
2.Sen değil hattâ ser-â-ser kâ'inât
Sâyedir mevcûd olan ancak o Zât
3.Sâye ne mâhiyyeti ma‘lûmdur
Hîçdir mevhûmdur ma‘dûmdur
4.Hâsdır varlık hakîkatde ana
Mâ-beka bir sâye-i hestî-nümâ
5.Yer semâ bunca bedâyî ay güneş
Hep diyor ki “yok ana ortak bir eş”
6.Bak ne kudret intizâm-i ‘âleme
Berr ü bahre vahşe tayre âdeme
7 Hepsinin bir muttarid kanûnı var
Her Temûzun mutlaka kânûnı var
8.Yâ ne milyarlarca o necm-i fezâ
Sanki bir âvîze-i vahdet-serâ
9.Her biri bir devr içinde bî-sütûn
Yek-nesak ahkâmda meş'al-nümûn
10.Külfete hâcet ne bir nâçîz mûr
'İbret-i dânâ veleh-zâ-yi şu'ûr
11.'Akl ider mi vehme artık ser-fürû
Bir tesâdüfden çıkar mı hîç bu/bû
12.Bir tesâdüf pek açık kavl-i sakîm
Bî-tereddüd reddider 'akl-ı selîm
13.Yâ tabî'atdır diyenler Hâlık’a
Bakmamış mı bunca sun'-i bârika
14.Sorsanız idrâki yok dirler anın
Bak nenin aşın diler artık cânın
15.'Âkil olsun halk Hâlık bî-şu'ûr
Hîç olur mu böyle fikr-i mendebûr
16.Bir züğürt iğnâ ider mi diğeri
Kendisinde yok ki virsin serseri
17.Tut ki biz de pey-rev olduk anlara
Ol zamân olmaz mı iş başdan kara
18.Bunca ‘âlemler kemâl âbâdlar
Bunca ‘âlimler hakîm üstâdlar
19.Külfet-i tanzîmler ta'lîmler
Muhterîler kâşif-i ıklîmler
20.Verziş-i sabr ü sebât-ı ibtilâ’
Bir tükenmez mâcerâ-yı i'tilâ’
21.Almıyan dünyâda hîç bir kâm-ı dil
Hûn-i dille kahr olanlar muttasıl
22.Sell-i seyf-i gadr iden bunca zalûm
Gizli gizli cân yakan eşhâs-ı şûm
23.Hakk yolunda cân viren mazlûmlar
Hâk-i gamda göz yuman ma'sûmlar
24.Muhtelif bunca şu'ûn-i sîne-der
Bulmasın mı bir mükâfâta makar
25.Görmesin mi bir ‘ukûbet kan döken
Kalkmasın mı hâk-i zilletde çöken
26. Âhiret yoksa berây-ı 'adl ü dâd
Parçalan ey hâme kahr ol ey midâd
27.Hep 'abes olmaz mı sonra kâ'inât
Fen hüner başdan başa bir türrehât
28.Jâl-i hâlık mı değil lâf-i şeref
Bir avuç toprağa ithâf-i şeref
29.Hîç olunca âhir-i hâl-i enâm
Neymiş âsâr-ı şeref ibkâ-yı nâm
30.Lübbü yok bir kışr-i hâk ise hayât
Hâke saç hep varını çirk-âba at
31.Âh yok yok vardır elbet bir yapan
Pek açık berzahdadır yoldan sapan
32.'Akl ile vicdân diyor ki mutlakâ
Vardır insânlarda bir rûh-ı bekâ
33.Bunca san‘at bunca ibdâ‘-i behî
Yokluğa hâşâ ki olsun müntehî
34.Zümre-i insân bu rûh idrâk ile
Bir tutulsun mı has ü hâşâk ile
35.Vâkı'â mümkün değil bir nehc-i hak
Hâlık’ı mâhiyyetiyle anlamak
36.Öyle bir deryâ ki sâhil nâ-pezîr
Mevcesinde çalkanır bâlâ vü zîr
37.İbtidâ’ yok intihâ’ hayret-nümûd
Hîç mahdûda sığar mı bî-hudûd
38.Hâlık’a hâlık tasavvur bir daha
Bir müselsel kayd-ı zincîr-i belâ
39.'Akl idrâkinde gitdikce gider
'Âkıbet hayrân kalır teslîm ider
........................................................”
(Şiirin tam metni, yakında yayımlanacak olan “ADANALI ZİYA ve ŞİİRLERİ” adlı kitabımızda verilmiştir).
(YARIN DEVAM EDECEK)