KURBAN NEDİR?
Etininin tamamının tasadduk edilmesi gereken kurbanlar şunlardır;
1- Adak olan kurban
2- Bayram günlerinde kesilmeyen kurban
3- Ölünün vasiyeti üzerine kesilen kurban
4- Ortaklardan birinin kazaya niyet ettiği kurban
5- Kurbanın doğurduğu yavru (İbni Abidin)
Fakirin Aldığı Kurban:
Fakir kişinin aldığı kurban, satın almasıyla nezir (Adak) sayıldığı gerekçesi ile bir kısım fıkhı meselelerde, zengin kişinin keseceği kurban ile fakirin keseceği kurban arasında ayrı hükümlere yer verildiğini ilmihallerde görüyoruz.
Diyanet vakfı ilmihali 2/8.sayfasında konu ile ilgili açıklamayı aynen alıyoruz:
"Kurban, ancak hali vakti yerinde olup, seran zenginlik ölçüsü olan nisap miktarı fazla bir mala sahip kişiye vaciptir. Bu durumda olmayan kişilere borç olmamakla birlikle şayet keserlerse, nafile olur ve etinden, zenginin kestiği kurbanın et durumu ne ise aynen yararlanabilir. Zira Hanefi mezhebinde fetvaya esas olan ağırlıklı görüş, fakir kişinin kestiği kurbanın, özel olarak onu adamadığı sürece, adak kurbanı hükmünü almayacağı, zengin kimsenin kestiği kurbanla aynı hükme tabi olduğu, hatta kurbanın etini dağıtma hususunun en aza indiği yönündedir."
Kurbanlık niyeti ile alınan hayvan kesilmeden önce ölürse, zengin kimsenin tekrar kurbanlık satın alması gerekir fakir için gerekmez.
Kesimden önce kurbanlık kaybolur, sahibi ikinci defa kurbanlık alır da sonra birinci hayvan bulunursa, zenginde fakirde bunlardan sadece birini, tercihen iyi olanını keser. Fakirin ikisini de kesmesi görüşü, fetvada tercih edilmeyen zayıf bir görüş olup, fakirin kesmesinin adak hükmünü alacağı noktasından hareketle söylenmiştir. (Diyanet İlm. 2/8- Cevhere 2/243)
Konuya biraz daha açıklık getirmek gerekirse;
Alınan kurbanlık ölürse zenginin bir daha alması gerekirse de fakire gerekmez deniliyor. Fakirin satın almasıyla adak oluyorsa adaklık hayvan ölünce adak borcu düşer mi?
Fakir kimsenin aldığı kurbanın etinden kendisi de başkaları da yiyebilir hükmü, ilmihallerde yazıyor. Bu adak ise etinden nasıl yiyebiliyor. Şu halde Diyanet İlmi-halindeki hükmün daha doğru olduğu anlaşılmaktadır.
Kurbanlık hayvanı aldıktan sonra onu satıp başka bir hayvan alınması Ebu Yusuf’a göre caiz olmaz. Çünkü buna Allah hakkı geçmiştir. Fakat İmam-ı Azam ile İmanı Muhammed’e göre mekruh olmakla beraber caiz olur. “Ö.Nasuhi B.İlmihali”
Tartı ile Kurban Almak:
"Kurbanlık hayvan, kilo birim fiyatı belirlenmek suretiyle canlı olarak alınabileceği gibi satın alınmak istenen hayvanın fiyatı kesildikten sonra eti tartılarak da belirlenebilir. Ancak bunun cevazı için derisi, kelle ve sakadatı alıcıya ait olmalıdır." (Diy. işi. v.Kuruiu Karan)
Bununla beraber, kurbanlık hayvan belirlenmiş ve işaretlenmiş olmalıdır. Kesim günü aynı hayvanı alanlardan bir kişinin gözetiminde, alan kişiler adına vekaleten kesilmiş olmalıdır. (Bu şart alıcı hakkındaki şüpheyi gidermek içindir.)
Taksitle veya Banka Kredisiyle Kurban Alınabilir mi?
Vadeli olarak satın alınması caiz olabileceği gibi, borcun ödenmesi belirli taksitlere bağlanmasıyla da satın alınması caizdir. Kredi kartıyla alınması durumunda, ödeme tarihinde ödemek ve gecikmeden kaynaklanan faizli işleme düşmemek gerekir. Bankadan kredi almak durumunda, ödeyecekse faiz günahı ile kurban kesilmesi caiz değildir. (Diyanet Kurban Rehberi)
Kurbanın Sünnete Uygun Kesim Şekli:
Hayvan ayakları ve yüzü kıbleye karşı gelecek şekilde sol yanı üzerine yatırılır. Bu esnada hayvanın sağ arka ayağı serbest kalmak üzere, diğer üçü bağlanır. Mümkünse (inni veccehtü vechiye Enam 79) sonra diğer ayet olan (inne salatî ye nüsüki ve mahyaye ve mematî… Enam 162) okunur. Tekbir getirdikten sonra Bismillahi Allahuekber diyerek kesilir. Kasabın bıçağından tutanlar da birlikte besmele çekerler.
Kurban duasını okuyamayan kişinin, tekbir getirip besmele çekerek kesmesi yeterlidir. Usulüne uygun bir kesim yapmış olmak için, hayvanın yemek ve nefes borularıyla iki şah damarının veya üçünün kesilmesi gerekir. Sonra iyice kanı akıp hareketten kesilmesini bekleyip, boyun kemiği ayrılarak kesme işi sona erdirilir. Hayvan daha ölmeden başını ayırmak mekruhtur. (Bedayiden C.Yıld. 4/30)
Şoklama İle Kesim Şekli:
Avrupada hayvan kesim işleri, veteriner gözetiminde hayvana eziyet vermemek nedeniyle, şoklama ile kesilmektedir. Tabii böyle bir kesim bizim anlayışımıza ters geldiği için kabullenemiyor, tereddüt ediyoruz. İslam’a göre eti helal olan hayvanların kesim sonucu yenip yenmemesi, canlı iken kesilmiş olması şartına bağlıdır. Eğer hayvan şoklama ile ölmüşse, kesilmesiyle de helal olmaz. (Diyanet Fetvası)
Kurban Namazı:
Kurbanı kestikten sonra kerahat vakti değilse, kurban şükür namazı niyetiyle 2 rekat namaz kılınır. Kevser ve İhlas sureleri ile kılınması uygun olur.
Namazdan sonra kurbanın kabulü ve kılları adedince sevap isteyerek dua edilir. Biliyorsa "Allahümme İnne Salatî ve Nüsükî ve Mahyaye ve Mematî Lillahi Rabbil Alemin La Şerike Leh ve Bizalike Ümirtü ve Ene Minelmüslimin" (Hac 36) duasını okur. Bu namaz müstehaptır. Kılınmasa dahi kurban için eksiklik değildir.
Kurbanda Sünnet olan, önce onun ciğerinin yenmesidir. Zira Efendimiz (as), Ramazan Bayramı günü yemek yemeden camiye gitmez, Kurban Bayramında ise bayram namazından geldikten sonra yemek yerlerdi. Hatta bu yemek kurbanın etinden özellikle ciğerinden olurdu. (Hayatul Gülüp)
Hayvanın yedi yeri yenmez;
Akan kanları, ödleri, bezeleri, idrar torbaları, cinsel organları ve yumurtalarım yemek tahrimen mekruhtur. (İbni Abidin 15/248)
Kurban Yerine Oruç:
Temettü veya kıran haccı yapanların, kesmesi vacip olan kurbanlık hayvanı bulamayan veya bulup da satın alacak imkanı olmayan kimseler, üç gün hac esnasında, yedi gün de haçtan sonra olmak üzere toplam on gün oruç tutmaları gerekir. Bu oruçlar memlekette ve ayrı günlerde de tutulabilir. (Bakara Suresi 196-Diy. Hac İlm.)
AKİKA KURBANI
Yeni doğan çocuğun başında bulunan ana tüyüne akika denir. Böyle bir çocuktan dolayı, Cenab-ı Hakk'a bir şükür vesilesi olarak kesilen kurbana, bu isim verilmiştir. Ancak akika ana babaya isyan anlamı taşıdığı için bu kurbana akika değil, Nesike denilmesini Peygamberimiz (as) buyurmuşlardır.
Akika kurbanında, bayramda kesilen kurbanlık hayvanda aranan şartlar aranır. Bazılarının dediği gibi 'Kan akıtmak değil mi?' kabilinden her hayvan kurban edilemez. Adak kurbanında bazı satıcılar 'Adaklık hayvan bulunur.' İlanları, kurbanda aranan şartların gözetilmediğini hatırlatıyor.
Adak kurbanı ile akika kurbanının arasında sadece, niyette ve etin yenmesinde fark vardır. Kurbanın etinden, adayan ve çocukları, ana babalar ve zenginler yiyemez iken, akika kurbanının etinden herkes yiyebilir. Zira bu, sevincin tezahürü olan ziyafettir, Müslümanlar arasında dostluğu, sosyal dayanışma ve yardımlaşmayı tazelemektir.
Akika kurbanı, hadiste bildirilen "Kendisinden eza ve cefayı giderir." ifadesinin bir anlamı da çocuğun karakter yapısına, yaşam tarzına zarar verecek şeyleri giderir ve topluma faydalı bir birey haline gelmesine vesile olur demektir.