Cuma gününe ve Cuma namazına bu adın verilmesinin sebebi, insanların bu namazı kılmaları için toplanmalarıdır. Bir görüşe göre, aşağıda anlatılacağı üzere birçok hayırların bu günde toplanmış olmasından dolayı bu ismi almıştır. Diğer bir görüşe göre de, Hz. Adem (as)ın yaratılışı bu günde tamamlanmış, bu günde Adem ile Havva yeryüzünde bir araya gelmiştir. Yani bir arada cem oldukları içindir.
Cahiliyye döneminde Cuma gününün ismi ''Arube" idi. Bu saygı gösterilen farklı ve özel bir gün demektir. Cuma gününün fazileti hakkında bir çok hadisi şerif gelmiştir; Cuma namazı bütün namazların efdali, Cuma günü de günlerin en faziletli günüdür. (Müslim)
Cuma günü güneşin doğduğu günlerin en hayırlısı ve faziletlisi olup, Allahu Teala bu günde cehenneme müstehak olmuş altı yüz bin kişiyi cehennemden azad eder. Cuma günü ölen kişiye şehid sevabı verilir. Kabir fitnesinden korunur yani kabir azabı görmez. Cuma günü kabir azabı kaldırılır. O gün cehennem kızdırılmaz. Ölüler (ruhlar) bu günde ziyaretleşirler. (Dürrul muhtar)
"Cuma günü günlerin en faziletlisidir . Allah katında Cuma günü, Ramazan ve Kurban bayramı günlerinden daha faziletli bir gündür" buyrulmuştur. (Müslim)
Cuma günü, mü'minlerin bayramı sayıldığı için mü'minler, geçmişlerinin kabirlerini ziyaret etmeli, birbirleriyle de ziyaretleşmelidirler. Hatta ziyaretleşmede kendilerine ikram edilenleri yiyip içebilmeleri için o günü oruçlu geçirmeleri mekruh görülmüştür.
Cumaya Erken Gitmenin Fazileti :
Bir hadis-i şerifte: "Her kim Cuma günü yıkanır, hatip hutbeye başlayıncaya kadar camiye gelir sonra Cuma namazını kılarsa, o Cuma ile diğer Cuma arasındaki geçen günahları ile fazladan üç günlük günahları bağışlanır" (Müslim)
Cumaya hazırlanıp erken gidenlerin alacağı sevaplar, kitaplarda belirtildiğine göre derece derecedir. Camiye ilk girenler bir deve, ikinci saatte girenler bir sığır, üçüncüye girenler bir koç kurban etmiş, dördüncü saatte varanlar bir tavuk, beşinci saatte varanlar bir yumurta tasadduk etmiş gibi olurlar.
Burada ifade edilen saat (zaman) ölçüsü hakkında, Gazali, birinci saati kuşluk vaktinden itibaren değerlendirmiştir. Tabii bu değerlendirme güzel bir değerlendirme olmakla beraber, zamanımız insanları için bu biraz ağırcadır.
Meraku'l falah'ın haşiyesinde, saatlerden maksat zeval vaktinden (öğle vaktine 40 dk, kalışından), hatibin minbere çıkıncaya kadarki zamanın beş bölümünden ibarettir. Ve hatip minbere çıkınca sevap yazan melekler defterleri kapatırlar. Daha uygun olan, zevalden önceki süredir (Bidaye 1/245-Nimeti İslam)
Cumaya giden kişi ezandan önce camiye girerse, Cuma günü zeval vaktinde nafile kılmakta kerahat olmadığı için tehıyetül mescid namazı kılabilir.- ö.N.226- zühayli
Cuma ve Bayram Namazları İçin Alınacak Gusül, Namazlar İçin midir? Yoksa O Günün Öneminden midir?
Cuma günü namaz için gusül abdesti almak vacip derecesinde sünneti müekkettir. Yeni elbiseler giymek, kokulanmak, cumanın sünnetlerindendir.
Bu hususta ihtilaf edilmiştir. Gusül edilmesi namazlar içindir diyenlere göre, namazlar kılındıktan sonra gusletmek sünnet değildir. Namazlar için değil o günler (mü'minlerin bayramı olduğu) için nezafet bakımından gusledilir diyenlere göre, o gün namazlardan sonra gusledilse sünnet yerini bulur. Bu görüşe göre Cuma ile mükellef olmayanların da o gün için gusletmesi sünnet olur, demektir.
En güzeli namazlardan önce gusledilmeli. O abdest bozulsa ve yeni bir abdestle namaza gidilse, iki maksat da hasıl olmuş olur. (İbni-Abidin)
Cuma günü Kehf suresini okumak menduptur. Cuma namazından yani sünnetinden sonra yedişer defa Fatiha, İhlas ve muavvezeteyn (Kul euzuler)'i okumak ki, bunları okuyanı, Allahu Teala bir hafta kaza ve belalardan korur. (Nimeti İslam)
Cuma gününde öyle bir saat vardır ki, Müslüman bir kul namaz kılarken (cumada iken) bu saate rastlarsa, Allahu Teala'dan ne isterse mutlaka Allahu Teala duasını kabul eder. Hz. Peygamber (sas) eli ile bu vaktin az bir zaman olduğuna işaret etti. (Ebu Hureyre'den Buhari; Müslim) Ebu Bürde'den sabit olan rivayette: "Duaların kabul olduğu vakit, İmam minbere oturduğundan, namazı bitirinceye kadar geçen zaman arasındadır''buyrulmuştur. (Sahih-i MüslimJ
Bazılarına göre, bu makbul zamanın Cuma günü ikindiden akşam namazı arası olduğu süredir.
Cumanın faziletine dair olan hadislerden birisi de; "Üzerine güneşin doğduğu en hayırlı gün, Cuma günüdür. Zira Adem (as) o gün yaratılmış, o gün cennete konmuş ve o gün cennetten çıkarılmışhr.
Kıyamet o gün kopacaktır" buyrulmuştur. (Nimeti İslam, N. Sonraki zikirler bölümü)
Cuma Günü Kabir Ziyareti Yapılması:
Diğer günlerden daha çok, Cuma günü ölülerin ruhları, kabirleriyle irtibat kurmakta, yapılan dualar, verilen selam ve ziyaretlerden haberdar olup ziyaretçisini tanırlar.
Cuma günü kabir azabı kaldırılır. Cuma geçince, mü'minlere tekrar azap verilmez. Fakat kafir ve münafıklara tekrar verilir.
Cuma günü cehennemden altıyüzbin kişi azad edilir.
(İhya, 1/486)
Cuma günü vefat eden kimseye Allahu Teala, şehid mükafatı yazar ve onu kabir fitnesinden korur. (Elmalı tefsiri,
Cuma suresi)
Cuma Namazının Önemi:
"Ey iman edenler! Cuma günü namaza çağrıldığı ( ezan okunduğu) zaman, hemen Allah'ı anmaya koşun ve alışverişi bırakın. Eğer bilmiş olsanız, elbette bu, sizin için daha hayırlıdır." (Cuma: 9)
Cuma, ferdi cemiyete, cemiyeti millete bağlayan ve toplum arasında düşünce, inanç, amaç ve hizmet birliğini sağlayan bir gündür. İslam dini bu günü mü'minler için haftalık toplantı ve toplu halde Allah'a yönelmek, ibadette bulunmak olarak belirlemiştir. Bir hafta içinde ortaya çıkan meseleler, olaylar ve sosyal konular Cuma günü ele alınıp, Kur'an'ın süzgecinden geçirildikten sonra komprime haline getirilerek cemaate sunulur.
Cumasız bir Müslüman topluluğu birlik ve dirliğini kaybetmiş, yabancılara yem olma felaketine uğramış, başsız bir sürüden farksızdır.