ABD li yazar ve ilim adamı Prof. Jared Dıamond geniş coğrafyada yaptığı bilimsel araştırma verilerine dayanarak dünya uygarlıklarının yok oluş nedenlerini anlatan ÇÖKÜŞ adlı kitabını yayınladı. Geniş hacimli kitapta okurlarına dünya uygarlıklarının çöküş sebepleri anlatılmakta ve aynı akıbete uğramak istemeyen toplumlar için geçmişin acı tecrübelerinden ders çıkarıp gereken tedbirleri almaları tavsiye edilmektedir.
Dıamond; çevresel çöküşü anlatabilmek için” Çevre tahribatı, iklim değişikliği, düşman komşular, dost ticaret ortakları ve toplumun çevre problemlerine müdahale şekilleri” olmak üzere beş faktör belirlemiş.
Yazar kitabında bir toplumun çöküşünün yalnızca çevre tahribatına bağlanamayacağını başka faktörlerinde söz konusu olduğunu da ifade etmekte.
Kâinatı yoktan var eden Yüce Yaratıcı, yeryüzünü emrine amade kıldığı Âdem neslini verdiği nimetlerden faydalanırken dengeyi bozmaması için uyarmış, aksi halde başına gelecek felaketler konusunda da ikaz etmiştir.
“Göğü yükseltti ve dengeyi (mizanı) kurdu”[*].Rahman55/7
[*] Ayet iki şeyden bahsetmektedir Göğün yükseltilmesi ve denge. Bu iki konunun geçtiği benzeşik (müteşabih) ayetleri de değerlendirmeye alırsak, göğün yükseltilmesinin zikredildiği diğer ayet Ra’d 13/2’dir. Şura 42/17’de Allah, kitabı ve mizanı indirdiğini bildirir. Hadid 57/25 bu kitap ve dengenin elçiler ile gönderildiğini bildirir. Pek çok ayette de “biz kitabı ve hikmeti” verdik buyrulmaktadır. Bir kısmı burada referans gösterilen, bir kısmı gösterilemeyen bütün benzeşik ayetler kümesi bir arada değerlendirildiğinde; hem tabiattaki ayetlerin hem de kitaptaki ayetlerin bir mizana göre düzenlendiği anlaşılır. (Bkz: Al-i İmran 3/7 ve dipnotu). Öyleyse hikmet de bu düzenin yöntemini kullanarak doğru hükme ulaşmaktır ve Allah tarafından yaratılmış ve indirilmiştir. Öyleyse Allah’ın aşırılık yapmamızı yasakladığı şeyler hem doğadaki mizanı bozmak hem de Kitap’taki mizanı (hikmeti) bozmaktır. Bizim yapmamız gereken şey bunları öğrenmek ve kendimizi geliştirmektir. Allah, bu gelişim yolunu (onun kurduğu düzenin ilmini anlama hikmetini), gerekli çalışmayı yapana verir. (Bkz: Bakara 2/269)
“Kurulu dengede aşırılık yapmayın. Ölçüyü hakka uygun yapın. Eksiltip de kurulu dengeye yazık etmeyin.”(Rahman 55/8-9)Süleymaniye vakfı meali.
Araf Suresi, 34. ayet: Her ümmet için bir ecel vardır. Onların ecelleri gelince, ne bir saat ertelenebilirler ne de öne alınabilirler (tam zamanında çökerler).
Geçmişte helak olan kavimler pek çok. Değişik coğrafyalarda tespit edilen veya edilemeyen nice medeniyetler çeşitli nedenlerden dolayı çökmüşler ve tarihten silinmişlerdir. Kur’an-ı Kerim’in haber vermiş olduğu helak olan kavimlerin bazıları şunlardır: Ad Kavmi, Nuh Kavmi, Nemrut Kavmi, Lut Kavmi, Semud Kavmi. Yaşadığımız coğrafyada Eti, Sümer, Frigler ve niceleri. Pasifikte Paskalya adaları, Amerikan yerlileri olan Mayalar vb.
Helak Olan Kavimlerin ortak özellikleri aç gözlülükle doğadaki dengeyi bozmaları, Adaletin yerle yeksan olması, Sosyal çalkantıların çıkması, Can ve mal güvenliğinin sağlanamaması, ahlaki yozlaşma, iç kargaşa, toplu kıyım ve sürgün gibi gayri insani uygulamalardır. Ehil olmayan, kin ve hırsının esiri olan akıldan, basiretten yoksun yönetici sınıf ( siyasetçi, âlim, bürokrat)ise sorunları çözmesi gerekirken bizzat kendileri sorun olmuşlar, hata üzerine hata yaparak çöküşü hızlandırmışlardır.
Geçmiş kavimlerin kötü sonlarına benzememek için yapılan yanlışlardan ders çıkarıp tecrübelerden istifade ederek bugünümüzü ve geleceğimizi kurtarmanın çabası içinde olmalıyız. Yaptığımız hataların farkına varıp hatalı işlerimizden dönmeye, tövbe eden, ıslah olup iyi ve güzel işler yapan toplumlardan olmaya gayret göstermeliyiz.
Allah Milletimizi Helak olmaktan korusun. Âmin.