Bu günler de Anadolu da esnaf örgütlenmesinin başlangıcı olarak kabul ettiğimiz Ahilik teşkilatının kuruluşunu çeşitli etkinliklerle kutluyoruz. Ahilik Teşkilâtını kuran Selçuklulardan günümüze kadar sosyal, iktisadî ve siyasî hayatımızı etkileyen; Anadolu’nun Türkleşmesi ve de İslamlaşmasında büyük katkıları olan Ahi Evran 1171 (H.566) yılında İran’ın Batı Azerbaycan tarafında bulunan Hoy kasabasında doğmuştur. Asıl adı Mahmut’tur. Hoy kasabasında doğduğu için el hoyi, “dinin yardımcısı” anlamına gelen Nasiruddin lakabını almıştır. Şeyh Nasîru’d-din Mahmut el Hoyi kısa adı ile Ahi Evran’ın çocukluğu ve ilk tahsil devresi memleketi olan Azerbaycan’da geçmiş, gençliğinde Horasan ve Bağdat bölgesine giderek o yörede büyük üstatlardan ders almıştır. Alim Fahrettin Razi’den aklî (fen) ve naklî (dini) ilimleri öğrenmiştir.
Abbasi Halifesi Nâsır Li Dinillah’ın kurduğu fütüvvet teşkilatında yetişen Ahi Evran 1. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde hocası Evhadüddin Kirmani ile birlikte Anadolu’ya gelir. Kayseri’ye yerleşen Ahi Evren (debbağ)dericilik sanatı ile uğraşır ve ilk olarak ahilik teşkilatını 1205 yılında burada kurar. Ahilerin kız ve hanımları da” Anadolu Bacıları”(Bacıyân-ı Rûm) adıyla bir kadın teşkilatı kurulur. Hocası Evhadüddin Kirmani’nin kızı Fatma Bacı ile evlenir. Hocasının vefatından sonra O’nun vekili olmuştur. Anadolu’da özellikle esnafa İslâmiyeti anlatır. Yaklaşan Moğol tehlikesine karşı halkı uyarır ve direnişi örgütler
Alâü’d-din Keykubâd zamanında Kayseri den Konya’ya davet üzerine gelip yerleşir. Saray muallimi görevine getirilir (Lâlâ-i Sultanî) Şehzadelerin eğitimi ile uğraşır. Konya’da ahilik teşkilatını kurar, çeşitli medreselerde eğitim faaliyetinde bulunur.
Konya’da ahilerin varlığından rahatsız olan Mevlana ve Moğolların baskısı ile Ahi Evran bir süre tutuklanır ve sonra sürgüne gönderilir.
Kırşehir’e yerleşen Ahi Evran burada da Ahilik teşkilatını kurar, eğitim faaliyetlerine devam eder. Moğol istilasına karşı halkı uyarır ve örgütler. Moğollara karşı mücadele ederken 93 yaşında şehit edildiği ifade edilmektedir. 1261 (H.653). Kabri Kırşehir’de kendi adı ile anılan camiin bitişiğindedir.
Ahi Evran, Ahilik sistemi ile Anadolu’ya göç eden Türkmenlerin meslek edinmelerini sağlamış dini eğitimlerini alarak iyi insan haline gelmelerine yardımcı olmuştur. Sosyal ve kültürel gelişmesine, iktisadi kalkınmasına öncülük etmiştir. Türkmenlerin şehirlere yerleşmelerini böylece Türk nüfuzun şehirlerde artmasını sağlamıştır.
Ahi Evran, Anadolu’da faaliyet gösteren 32 çeşit esnafı medeniyetimizin zirve kuruluşu Ahilik Teşkilatı bünyesinde toplamıştır.
Kardeşliğin, yiğitliğin, fedakârlığın, doğruluğun, dürüstlüğün, kaliteli üretimin, ahlâkın, sanatın, aklın ve bilimin esas alındığı Ahilik Teşkilatının kurucusu âlim ve mutasavvıf Ahi Pîri Horasanlı Türkün, latifeleri ile ünlü Hoca Nasreddin ile aynı kişi olduğu araştırmacı Prof. Dr. Mikâil Bayram tarafından tespit edilmiştir. 25 ‘e kadar te’lif ve tercüme eseri bulunmuştur.
