HİLİM NE DEMEK?

HİLİM NE DEMEK?

Hilim terimi,“akıl ve kültürle kazanılan insan ilişkilerinde sabırlı, hoşgörülü, bağışlayıcı, uzlaşmacı ve medeni davranışlar sergilemeyi sağlayan ahlaki erdem “şeklinde tanımlanır.

Kuran-ı Kerim’de hilim kelimesi bir ayette çoğul olarak geçmekte , bu ayette: “Onlara bunu hilimleri mi emrediyor, yoksa onlar azgın bir topluluk mudur?(Et-Tür 52/32) denilmektedir. (Bu ayette“Hilim “ akılları olarak açıklanır)

Bunun dışında “Hilim Sahibi“ anlamında, Allah’ın isimlerinden (Esma-i Hüsna) biri olarak mağfiret (bağışlanma), ilim gibi kavramlarla birlikte on bir ayette tekrar edilmiştir.

Tefsir ve kelam kitaplarında Esma-i Hüsna’dan biri olarak “halimin“ çok sabırlı, günahkarları cezalandırmakta acele etmeyen; her işi olması gerektiği ölçüde yapan anlamına geldiği belirlilir.

Resulullah’ın ahlakının temelini “hilim“ fazileti oluşturmuştur. Hz. Peygamberimizin bu fazileti; hoşgörüsünü, affediciliğini, sabrını, aklını, basiretini, faziletini, öfkesine hakim olmasını, vakarlı oluşunu yansıtmaktadır. Bu bakımdan islam ahlakını belirleyen temellerden birisi HİLİMDİR.

Hilim bütün kaynaklarda biri zihni, diğeri ahlaki olmak üzere iki anlamda geçmektedir. Zihni anlamda Hilim, akıl demektir. Bu manadaki hilim ahmaklık, sefahat ve cahilliğin zıttı olarak gödterilmiştir.

İbni Sin, hilmin ahlaki ve ameli yönünü şöyle ifade eder.

“Hilim demek; öfkeyi yenmek, cömert ve onurlu olmak, affedebilmek, gönlü zengin olmak, dayanıklı ve kararlı olmak, kin gütmemek, sabırlı olmak, vakarlı olmak ihtiraslara ve diğer bencil duygulara hakim olmak.

İçlerinde “hilim“ kelimesi geçmemekle birlikte birlikte anlamları itibarıyla hilim erdeminin, islam ahlakının yerini ve önemini ifade eden yüzlerce ayet vardır. Bu ayetlerden bazıları şunlardır: “Her kim sabreder ve bağışlarsa, bilsin ki bu tutum davranışların en soylusu en olumlusudur.(eş-Şura 42/43)“;

“Güzel bir söz ve bağışlanma arkasından eziyet gelen sadakadan daha hayırlıdır.“(El Bakara2/263);

“İyilikle kötülük bir olmaz. Sen(kötülüğü) en güzel bir tutumla karşıla; O zaman göreceksin ki, seninle aranızda düşmanlık bulunan kimse(sana) candan bir dost olacaktır “.(Fussilet 41/34)

Bu son ayet, sevginin oluşmasında ve dolayısıyla sosyal barışın sağlanmasında “hilim erdeminin“ rolünü göstermesi bakımından çok önemlidir. Çünkü kötülüğe karşı iyilik düşmanı bile dost yapan bir güç olarak değerlendirilmiştir.

Kuran-ı Kerim ahlakını en iyi kavrayan ve yaşayanlardan biri olarak tanınan Hasan-ı Basri’nin “hilmin“ kapsadığı başlıca faziletlere vurgu yapan şu sözü Kur’an-ı Kerim ve Peygamber ahlakının bir özeti saymak mümkündür.

Müslüman’ın başlıca alametleri şunlardır: Dininde güçlü, kararlı ve yumuşak, imanı sağlam, bilgili ve halim, zeki ve merhametli, hem haklı, hem bağışlayıcı, hem zengin, hem tutumlu, hasta olduğunda tahammüllü, güçlü ve iyiliksever, arkadaşlık ve dostluğun sıkıntılı olduğu zamanlarda onların sıkıntılarını gidermek için çaba sarf eder, zorluklara sabreder, öfkesine yenilmez, gurur ve kibre kapılmaz, ihtiraslarına yenilmez, midesi ve hırsı yüzünden küçülmez.