HİLİM

Hilim terimi “Akıl ve kültürle kazanılan insan ilişkilerinde sabırlı, hoşgörülü, bağışlayıcı, uzlaşmacı ve medeni davranışlar sergilemeyi sağlayan ahlaki erdem şeklinde tanımlanır.
Kuran-ı Kerim’de “Hilim” kelimesi bir ayette (ahlam)  çoğul olarak geçmektedir bu ayette:
“Onlara bunu hilimleri (ahlam) mı emrediyor, yoksa onlar azgın bir topluluk mudur?” (et-tür 52/32) denilmektedir. Bu ayetteki (ahlam) Akıl kelimesiyle açıklanır. Bunun dışında “Hilim Sahibi” anlamında “Halim” Allah’ın isimlerinden (Esma-i Hüsna) biri olarak marifet (bağışlama) ilim gibi kavramlarla birlikte on bir ayette tekrar edilmiştir.
Tefsir ve Kelam kitaplarında Esma-i Hüsna ‘dan biri olarak “Halimin” çok sabırlı, günahkârları cezalandırmakta acele etmeyen, her işi olması gereken ölçüde yapan anlamına geldiği belirtilmiştir.
Resulullah’ın ahlakının temelini “Hilim” fazileti oluşturmuştur. Hz. Peygamberimizin bu fazileti hoşgörüsünü, affediciliğini, sabrını, aklını, basiretini, faziletini, öfke sine hâkim olmasına, hoşgörmesini, vakarlı oluşunu yansıtmaktadır. Bu bakımdan İslam ahlakını belirleyen temellerden birisi hilimdir.
Hilim, bütün kaynaklarda biri zihni, diğeri ahlaki olmak üzere iki anlamda geçmektedir. Zihni anlamında “Hilim” akıl demektir. Bu manadaki “Hilim” ahmaklık, sefahat cahilliğinin zıddı olarak gösterilmiştir.
İbni Sina hilimin ahlaki ve amel yönünü şöyle ifade etmiştir; ”Hilim demek; öfkeyi yenmek, cömert ve onurlu olmak, affedebilmek, gönlü zengin olmak, dayanaklı ve kararlı olmak, kin gütmemek, sabırlı olup vakarlı olmamak, ihtiraslara ve diğer bencil duygulara hâkim olmak demektir.” 
İçlerinde Hilim kelimesi geçmemekle birlikte anlamları itibariyle “Hilim Erdeminin” İslam ahlakının yerini ve önemini ifade eden yüzlerce ayet vardır. Bu ayetlerden bazıları şunlardır:
“Herkim sabreder ve bağışlarsa bilsin ki bu tutum, davranışların en soylusu, en olumlusudur.” 
(eş-şura42/43)
“Güzel bir söz ve bağışlama arkasından eziyet edilen sadakadan daha hayırlıdır.” (El-Bakara: 2/263) “İyilikle kötülük bir olmaz. Sen (kötülüğü) en güzel tutumla karşıla; o zaman göreceksin ki seninle aranda düşmanlık bulunan kimse sana dost olacaktır.” (Fussilet: 41/34) 
Bu son ayet, sevginin oluşmasında ve dolasıyla sosyal barışın sağlanmasında “Hilim Erdeminin” rolünü göstermesi bakımından çok önemlidir. Çünkü kötülüğe karşı iyilik, düşmanı dost yapan bir güç olarak değerlendirilmiştir.
Kuran-ı Kerim Ahlakını en iyi kavrayan ve yaşayanlardan biri olarak tanınan Hasan-ı Basri’nin “Hilimin” kapsadığı başlıca faziletlere vurgu yapan şu sözü Kuran—ı Kerim ve peygamber Ahlakının bir özeti saymak mümkündür.
Müslüman’ın başlıca alametleri şunlardır; Dininde güçlü, kararlı ve yumuşak, imanı sağlam bilgili ve halim, zeki ve merhametli hem haklı hem bağışlayıcı, hem zengin, hem tutumlu, hasta olduğunda tahammüllü, güçlü, iyimser, arkadaşlık ve dostluğun sıkıntılarına katlanır, zorluklara sabreder, öfkesine yenilmez, gurur ve kibir yapmaz, ihtiraslarına yenilmez, midesi ve hırsı küçülmez.”