Mutluluk bilgesi
(Kutadgu Bilik)
Kılıç kımıldarsa, düşman kımıldamaz
Kılıç kında durdukça, hükümdarın içi rahat etmez
Kılıç hem yurdu düzenler. Hem halkı kazanır
Kalem hem yurdu düzeltir. Hem hazine artar
Kılıç kan damlattıkça. Yeni fetihler yapar
Kalem tam yazdıkça, kazancı altın olur.
Aradan on asır geçmiş. Bu satırlar yazılalı
Yıl 1069. Yusuf bir şair 6500 beyit yazmış.
Sunmuş Karahanlı Hükümdarı Buğra Han’a. Buğra Han beğenmiş. “Sen Has Hacipsin adı vermiş. Özge bir bilginsin” demiş.
Fikirleri, görüşü, sanki günümüze özgü, adalet, devlet, kanaat, akıl meziyet’i ele almış> Dünyada mutluluğu sağlayan şey ahlâkla birleşmiş iyiliktir. İyilik, bilgi barış doğruluktur.
Kötü unsurlar ise, bilgisizlik, hastalık kötü yola sapmadır. Bilgisiz; öğrenimle bilgili olur. Hastalık tedaviyle iyileşir. Kötüler, yönetimle doğru yola iletilir. Yönlendirilir. Toplumsal, felsefi fikirleri ile Türkçenin bu anıtsal eseri Türk dilinin uygarlığının eski ve zengin olduğunu gösterir. Eser Hakaniye (Çağatay) behçesiyle yazılmıştır. Mesnevi şeklindedir. (1947-1959 yıllarında) Reşit Rahman Arat tarafından Anadolu lehçesiyle yazılmıştır.)
İşte Kudaygu Bilik’ten Hikmetli Sözler:
Akıl süsü dil, dil süsü sözdür. İnsan sözünü dil söyler
Sözü iyi olursa, yüzü güler, ölümsüz olur.
Kendine candan birini arıyorsan, sözün kısası kendinden daha candan birini bulamzasın.
Diline, gözüne sahip ol. Boğazına dikkat et.
Az ye! Fakat helâl olandan ye
Bak doğan ölür. Ondan eser, ancak söz kalır.
Dünya, peşinde koşana, renkli gölge gibidir.
Ondan kaçarsan. O seni kovalar.
Dünyanın kusuru bin, meziyeti birdir.
Kara toprak altındaki altın taştan farksız. Oradan çıkınca beylere Tuğ, hanımlara takı olur.
Akıl en iyi dosttur. Bilgi ise çok merhametli kardeş.
Anlayış ve bilgi çok iyi şeydir. Sahiplen kullan göğe çık.
İnsan tüm dünyaya sahip olsa, ölünce dünya kalır.
Ölünün nasibi iki top bezdir.
Bütün iyilik, bilginin faydasıdır.
Bilgiler ile göğe yol bulunur! (Bugünleri sanki görmüş)
Daima iyilik yap ki, sende iyilik bul.
Büyüklük taslayan küstah adem, tatsız, sevimsiz olur.
Elini uzatıp yıldızı tutsan bile yerdesin
Ey asil insan insanlığı bırakma
İşi adaletle yap, zulüm etme. Allaha kulluk et
İnen yükselir. Yükselen iner. Parlayan söner, yükselen durur.
İnsanı dili değerlendirir. Onunla saadet bulur.