TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN AÇILMASI VE HÜKÜMET KURULANA KADAR İLK ÇALIŞMALAR
16 Mart 1920’de İstanbul’un işgal edilmesi ve sonrasında ki gelişmeler, Temsil Heyeti Başkanı Mustafa Kemal Paşa’nın kafasında düşündüğü planları gerçekleştirebilmesi için bir fırsat yaratmıştır. Bu fırsat milli hâkimiyeti gerçekleştirmenin ilk adımı sayabilecek gelişmelerin yaşanmasına sebep olmuştur.
16 Mart 1920’de İstanbul’un işgal edilmesi sonrası Meclis-i Mebusan basılmış üyelerin bir kısmı tutuklanmış, bir kısmı Malta Adası’na sürgün edilmiş, bir kısmı da kaçmayı başarmıştır. Aslında Amasya Görüşmelerinde güvenlik sebebiyle Meclis-i Mebusan’ın İstanbul’da toplanmasının uygun olmadığı vurgulanmıştır. Nitekim daha sonra Meclis-i Mebusan’ın dağıtılması bu endişenin yersiz olmadığını göstermiştir.
Meclis-i Mebusan, 18 Mart 1920 günü son oturumunu gerçekleştirmiştir. Bu oturumda Sinop Mensubu Doktor Rıza Nur tarafından bir konuşma yapılmış ve mebusluk vazifesinin güvenli bir şekilde yapılması imkân belirinceye kadar meclis çalışmalarının durdurulması kararlaştırılmıştır. Bilindiği gibi daha sonra 11 Nisan 1920’de Padişah Vahdettin Meclis-i Mebusan’ı kapatmıştır.
Meclis-i Mebusan’ın basılarak dağıtılması milletin geleceği ile ilgili kararlar alınması için yeni bir meclis kurulması ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Hatırlanacağı üzere Meclis-i Mebusan’ın dağıtılmasından önce Erzurum Kongresi günlerinde “Kuvâ-yi Milliye’yi âmil (etken) ve İrade-i Milliye’yi hâkim kılmak esastır.” İlkesi benimsenmiştir.
Bu ilkeden de anlaşılacağı üzere Milli hâkimiyeti gerçekleştirme fikri daha o günlerde ifade edilmiştir. Meclis-i Mebusan’ın dağıtılması ve yeni bir meclis kurulma ihtiyacı bu süreci hızlandırmıştır. Mustafa Kemal Paşa, Temsil Heyeti adına 19 Mart 1920’de bir genelge yayınlamıştır. Bu genelge de yeniden seçimler yapılmasını istemiş, Ankara’da Olağanüstü yetkilere sahip bir meclisin toplanacağını bildirmiştir.
Bu Genelge aşağıdaki gibidir;
“Valiliklere, Bağımsız Sancaklara ve Kolordu Komutanlarına İtilaf Devletleri tarafından devlet merkezinin bile resmen işgali devletin Yasama, Yargı ve Yürütmeden ibaret olan milli güçlerini işlemez duruma sokmuş ve bu durum karşısında görev yapmaya imkân bulamadığını hükümete resmen bildirerek Meclis-i Mebusan dağıtılmıştır. Şu halde devlet bile resmen işgali devletin Yasama, Yargı ve Yürütmeden ibaret olan milli güçlerini işlemez bir duruma sokmuş ve bu durum karşısında görev yapmaya imkân bulunamadığını hükümete resmen bildirerek Meclis-i Mebusan dağıtılmıştır.
Şu halde, devlet merkezinin korunmasını, milletin bağımsızlığını ve devletin kurtarılmasını sağlayacak tedbirleri düşünmek ve uygulamak üzere millet tarafından Olağanüstü yetkiler taşıyan bir meclisin Ankara’da toplantıya çağrılması ve dağılmış olan milletvekillerinden Ankara’ya gelebileceklerinde bu meclise katılmaları zaruri görülmüştür.
Bu bakımdan aşağıya verilen talimat gereğince seçimlerin yapılması, yüksek ve derin vatan anlayışından beklenir.
- Memleket işlerini yürütmek ve denetlemek üzere Ankara’da Olağanüstü yetkilere sahip bir meclis toplanacaktır.
- Bu meclise üye olarak seçilecek kimseler, Milletvekilleri ile ilgili yasa hükümlerine bağlıdırlar.
- Seçimlerde sancaklar esas alınacaktır.
- Her sancaktan beş üye seçilecektir.
- Seçim her sancakta o sancağın kendi ilçelerinden çıkaracağı ikinci seçmenlerinde sancak idare ve belediye meclisleriyle Müdafaa-i Hukuk yönetim kurullarından; illerde il merkez kurullarıyla, il yönetim kurullarından; il merkezdeki belediye meclisinden, il merkezi ile merkez ilçesi ve merkeze bağlı ilçelerin seçmenlerinden oluşturulmuş kurul tarafından aynı gün ve oturumda yapılacaktır.
- Bu meclis üyeliğine, her parti, zümre ve dernek tarafından aday gösterilmesi mümkün olduğu gibi her ferdinde adaylığını istediği yerden koyma hakkı vardır.
- Seçimlere her bölgenin en büyük sivil yöneticisi başkanlık edecek ve seçim güvenliğinden sorumlu olacaktır.
- Seçim gizli oyla ve salt çoğunlukla esasına göre yapılacak oylar, kurulun kendi içinden seçeceği iki kişi tarafından kurulun önünde sayılacaktır.
- Seçim sonunda bütün kurul üyelerinin imzalayacakları veya mühürleri ile mühürleyecekleri üç nüsha tutanak düzenlenecek bir tanesi yerinde alıkonulanacak, öteki iki nüshadan biri seçilen kişiye verilecek diğeri de meclise gönderilecektir.
- Üyelerin alacakları ödenek daha sonra meclis tarafından kararlaştırılacaktır. Ancak geliş yollukları, seçim kurullarının zaruri masraflar uygun görülecekleri miktar üzerinden mahalli idarelerce karşılanacaktır.
- Seçimler en geç on beş gün içinde Ankara’da çoğunlukla toplanmayı sağlayacak şekilde tamamlanarak, üyeler hareket edecek ve sonuç üyelerin adlarıyla birlikte derhal bildirilecektir.
- Telgrafın alındığı saat bildirilecektir.
Heyet-i Temsiliye adına
Mustafa Kemal
Yorumlar
Kalan Karakter: