İNCE MEHMEDLERİ UĞURLARKEN
Tanıyanlar bilir.
Benim kitaplarım kıymetlidir. Hatta ilk evlatlarım olarak onları kabul ederim. Her ev değiştirişimde yıllarca sırtımda taşıdım onları koli koli. Hanımın vitrindeki fincanları, çay bardakları, el emeği göz nuru keçeleri el ürünleri ne kadar ne kadar kıymetliyse benim de kitaplarım o kadar kıymetli/ydi…
Sonra bir şeylerle beraber değmezmiş diyebileceğimiz dair çok şeyler oldu… Hanımla kendimizi sıfırlamaya başladık. O el emeklerini ben kitaplarımı dostlarımızın, sevenlerimizin ilgi ve beğeni alanlarına göre dağıtmaya başladık.
Kitaptan anlayan arkadaşlarım bazı kitaplarım için bunlar ilk baskı çok kıymetli vs dese de gerçek sahibini bulması için onları evladı gibi görecek eşe, dosta, arkadaşa vermeye başladım.
Dün de bir dostun kütüphanesinde yer almak üzere İnce Mehmetleri uğurladım huzur içinde, yerini buldu diyerek ama bir o kadar da biraz içim burkularak…
Bu yazı İnce Mehmetleri uğurlamadan onlarla geçirilen son gecede yazılmıştır…
Bu yazı vesilesiyle zulme kayıtsız kalmamayı öğreten İnce Mehmed’e uzun ömür, dünya klasiği sayılan bu eseri bize kazandıran yazarı Yaşar Kemal’e de rahmet diliyorum…
Bugün tam tamına 71 yaşında
Yaşar Kemal yazdığı İnce Memed kitaplarının üçüncüsünde “ bu kitapta İnce Memed kaç yaşında olacak?” diye sorulduğunda “O hep 25 yaşında kalacak” demişti.
İlk İnce Memed kitabı 1955 yılında yayınlandı. 1987 yılında basılan üçüncü kitaptan sonra dördüncü kitap da yazıldı. Günün şartlarına göre değerlendirilerek seri halinde yazılsaydı günümüzdeki serisinde 63 yaşında olacaktı İnce Mehmed… Belki de Abdi Ağa’ya değil günümüzün haramilerine karşı mücadele edecekti.
Lakin bu 63 yaş, kitaptaki İnce Mehmet’in yaşı olurdu… Oysa İnce Mehmet romanının konusu Yaşar Kemal’in kafasına düştüğünde yıl 1947, yazmayı bitirdiğinde ise yıl 1953 idi… Yani esas İnce Memed bugün tam tamına 71 yaşında…
O hep 25 yaşında kalacak
Birçok yazar romanının öyküsünün başkahramanına beyin olarak kendini yerleştirir… Rahmetli Yaşar Kemal yaşasaydı bugün 95 yaşında olacaktı. Yaşar Kemal 92 yaşında öldü ama romanındaki Yaşar Kemal (İnce Memed) hep 25 yaşında… O hiç ölmeyecek ve on sene sonra da, yirmi sene sonra da, elli sene sonra da hep 25 yaşında kalacak…
İnce Memed kitaplarının konusu cumhuriyetin ilk yıllarında halkın ekonomik ve kültürel geri kalmışlığı üzerine engerek yılanı gibi çöreklenen ağaların Çukurova bölgesine hakim olması üzerine bu duruma karşı çıkma cesaretini gösteren bir gencin adalet sağlama üzerine “Zulme sessiz kalan bir gün zulme uğrar, haksızlığa karşı durmak insanın onurudur” düsturundaki bir itirazın öyküsüdür.
En çok onlar okudu
En çok onlar izledi
Roman konu olarak, tasvirler olarak resmi ideolojiyi komünizm propagandası yapıyor endişesiyle cumhuriyet gazetesindeki üst yönetimi rahatsız ediyor ve bazı bölümlerinin değiştirilmesi ve romana yazarın ismi konulsun mu konulmasın mı yönünde baskı uygulanıyor.
Yaşar Kemal romana hem adının konulması hem de hiçbir bölümünün değiştirilmemesi yönünde direniyor.
Kitap basılıyor ve arka arkaya kırkı aşkın yabancı dile çevriliyor.
Hatta Braille alfabesiyle de yayımlanıyor. (görme engelliler alfabesi)
filmi çevrilmek İsteniyor.
Komünizm propagandası endişesindeki Kültür bakanı Nihat Kürşat, Film haklarını satın Amerikalı şirket 20th Century Fox'a Amerikalıların bu filmi çekmesi durumunda Türk-Amerikan ilişkilerinin zarar göreceğini söylüyor.
Mektup bile yazıyor.
Hükümetin baskısı ile sansür kurullarının kadrine uğrayan filmi, Peter Ustinov 1984'te Yugoslavya'da çekiyor… Oysa Yaşar Kemal bu filmin romanın doğduğu topraklarda, Çukurova’da çekilmesini çok istiyordu…
Film Amerika'da gösterime giriyor ama Türkiye’de gösterilmiyor. Ama Türkiye’de izlenen korsan filmler içinde en çok izlenen film İnce Mehmet oluyor.
Her şey herkes yok oldu
O hala dimdik ayakta
Bugün olduğu gibi dün de enteresan bir ülkeyiz… Yazarı komünistse okuyanları da komünisttir, filmini izleyenleri de komünisttir diyerek vatandaşı İnce Mehmet’ten uzak tutmak isteyenler kitabı ilk önce onlar okuyorlar, ilk korsan filmi onlar izliyorlar…
İnce Mehmet’i engelleyen iktidarlar yıkıldı…
İnce Mehmet’i gizli gizli okuyanlar öldü.
İnce Mehmet’in yazarı öldü.
Hatta Komünizm bile yıkıldı ama İnce Mehmet hala ayakta ve o hep 25 yaşında…
Acaba neden hâlâ ayakta?
İnce Memed kitabının yazarının siyasi görüşünü, dilini, yazış tekniğini, edebiyat deryalığını hepsini bir kenara bırakın.
Neden hep o, 25 yaşında…?
Neden o, satıcılarının en ön rafında…?
Neden o, yayınevlerinin en üst rafında…?
Neden o, Türk romanında hala başyapıt?
İnce Memedlerden
altı çizilmiş cümlelerden seçmeler
İnce Memed 1
ü “Zulme sessiz kalan bir gün zulme uğrar, haksızlığa karşı durmak insanın onurudur.”
ü “Yalan dünya. Sonun kara toprak... “
ü "Dünya parayla alınır. Yürek alınmaz."
ü “İnsanları sözleriyle değil, hareketleriyle ölç! “
ü "Ölümü alnıma aldım! Şurada tam yüreğimin ortasında bir yangın var."
ü “Ses, Sefil Aliden çıkmıyor gibiydi. Türkü bin yıl öteden geliyor... “
ü “Hangi günü gördük akşam olmamış. “
ü “İnsanlar böyle uyudukça, insanlar böyle zulüm altında inlemeyi kabul ettikçe insanlığın sinekten ne farkı olur, insanlar eğer en küçük bir haksızlığa, bir zulme başkaldırmayı akıl etmezlerse, insanlık bundan böyle daha da beter hale düşecektir. “
ü “Bütün yorgunluğuna, içindeki bütün karanlığa karşın, yüreğine bir yerlerden bir ışık, bir aydınlık sızıyordu. “
ü Eşkıyayı sevgiyle korku yaşatır. Yalnız sevgi tek başına zayıftır,yalnız korkuysa kindir...
ü “İnsanlarla oynamamalı.Bir yerleri var,bir ince yerleri,işte oraya değmemeli.”
İnce Memed 2
ü “İnce Memed der ki diye başlayan türküler de gelmeye başladı kulaklarına. Halk bir şeyi türküye sokarsa, çok bir tehlikeliydi bu. Şu Çukurovadan çıkmam, yıkmayınca konakları... İnce Memed der ki dağlar başında, candarmalar koç yiğidin peşinde, gece gündüz ağaların düşünde, beyler korkar yüce dağda kartaldan. “
ü “Korkudur insanı alçaltan, insanlıktan çıkaran.”
ü “Kurt kocayınca köpeklerin maskarası olmuyor, kurt kocayınca köpekleşiyor.”
ü “İnsan olmak başka iş, insanlık başka iş.”
ü “Allah birdir ama, kapısı bin..”
ü “Eşkıyanın sonu erinde geçinde kurşundur. Ama iyi tatlı insanca namuslu bir ölüm olmalı gelen, gelecekse...”
ü "Bir asker bir katilin elini sıkmamalı. Bir asker bir eşkıyayı bir katilden teslim almamalı."
İnce Memed 3
ü “Eğer bir ülkede adalet yozlaşırsa, o memleketin dibi oyulmuş demektir. Adaleti çökmüş bir milleti yok olmaktan hiç bir güç kurtaramaz. Kanun karşısında eşkıya İnce Memed de birdir, Başvekil İsmet Paşa da... “
ü “İnsanın içindeki adalet duygusunu köreltirsek, insanın insana saygısı kalmaz. İnsanın insana itimadı, hürmeti kalmayınca da bir yerde insanlık çok şey kaybeder, hayat çirkinleşir. “
ü “Sen ne sanıyorsun oğlum Memed, İnce Memedler bitecek mi sanıyorsun? Her insanın içinde bir mecbur kurdu, bir İnce Memedlik, bir Köroğluluk kurdu var. Köroğlu gitti İnce Memed geldi. İnsanoğlunun içinde bu kurt oldukça insanoğlu ne olursa olsun yenilmeyecek.”
ü “Onun için tevekkül ol, daha çok arama, üstüne varma. İnsanoğlunu anlamak o kadar kolay değil. Kuşlar da, böcekler de göründükleri gibi değiller. Bu dünyada her canlının bir huyu vardır, insanın da yüz bin huyu vardır. Bak Ağam, dünyada bir insanı, karımı, kardeşlerimi, kızımı oğlumu, anamı babamı tanıdım dersen yalandır."
ü "İnsanoğlu yanılan bir yaratıktır."
İnce Memed 4
ü "Sevda işi zor iştir."
ü “Dünyada çok şey kolay da, insan olmak zor."
ü "Evreni sevgi yarattı, toprağı, gökyüzünü sevgi yarattı, onun içindir ki evren böylesine sonsuz, toprak bu kadar zengin, yaratıcı, gökyüzü böylesine ışık kaynağı. İnsanı sevgi yarattı, onun içindir ki insan bu kadar yaratıcı, böylesine güzel."
ü “Ölümü kalımı, sevdayı zulmü bilen, Allah avazlı Karacaoğlan da köylü değil mi? Köylü değiller, diye bağırdı içinden... Onlar başka bir şeyler, başka bir insanlar. Köylüler, dünya kurulduğundan bu yana zulüm altındalar, zulme dayanmışlar, yoksulluğa, alçalmaya, aşağılanmaya, öldürülmeye, tutsaklığa, on yıl askerliğe, Yemene dayanmışlar, bunlar dayanamamışlar. En çok zulüm görenden korkacaksın. Fırsatını bulursa bin misli zulmeder...”
ü "İnsan öldürmek çok kötüdür. İnsan hiç Allah'ın yaptığı en güzel binayı yıkar mı ?"
ü “İnsanlara umut vermek iyidir de, o umudun altından kalkamamak kötüdür.”
Yorumlar
Kalan Karakter: