Demokrasi ile ilgili zihinlerde bazı soruların oluştuğunu fark ediyorum. “Demokrasiyi bu kadar övüyorsunuz. Fakat demokrasi dört yılda veya beş yılda bir oy kullanmaktır. Daha ne var ki bu kadar anlatıyorsunuz?” Sorusu bunlardan bir tanesi. Evet demokrasinin en önemli unsurlarından birisi seçimdir. Ancak seçim tek başına demokrasi demek değildir. Tam bir demokrasinin oluşması için demokrasiye ait tüm unsurların işler hale gelmesi gerekir. Demokrasinin; ruhu ve kuvveti haktır, adalettir, akıldır, kanundur, eğitimdir. Tam bir demokraside; baskı, keyfi muamele, zorlama, korkutma, yetkisini kötüye kullanma gibi menfi vaziyetlere fırsat verilmez. Fikir hürriyeti, kalem hürriyeti, din ve vicdan hürriyeti gibi tüm hürriyetlere meydan açılır. Başkasının hukukuna zarar vermemek şartıyla herkes meşru hareketlerinde şahane serbesttir. Ayrım yapılmaksızın tüm vatandaşların hukuku güvence altındadır. Demokraside tek kişinin kararı ile değil milletin iradesi ile işler yürür. Seçilen idareciler sadece ücretli hizmetkârlardır. Bunun ötesinde bir makam ve mevki verilmez. Vatandaşların yani tüm kamuoyunun gücü bütün kuvvetlerden üstündür. Tüm kuvvetler halkın refahı ve saadeti için vardır. Tam bir demokraside insanlar her türlü kölelikten azat olmuştur. Kendi üreten ve ürettiği ile markalaşan bir serbest ekonomi düzenin önü açılır. İnsanlar ücretli kölelikten kurtularak zenginler için değil kendileri için çalışır. İnsanların maddi ve manevi yükselişinin önü açılır. Evet demokrasinin kademeleri vardır. Bizim bahsettiğimiz bu hususlar tam bir demokraside görülecek saadetlerdir.