İllet: hastalık hali, insanların bünyesini tahrip edip hasta eden çeşitli mikropların olduğu gibi Ekonominin de illeti yani mikrobu Faiz, enflasyon vb. haksız elde edilen kazançlardır.
Genelde Sermaye, müteşebbis ve işgücü üçlüsü bir araya gelerek ekonomik faaliyeti başlatır. Bir araya gelip faaliyete geçen bu üçlü uyumlu çalışır mal ve hizmet üretirlerse ekonominin çarkları dönmeye başlar, her kesim karlı çıkar, kalkınma başlar. Birisinin yetersizliği veya gönülsüzlüğü söz konusu olursa orda üretim aksar işler sarpa sarar ekonomik kriz ortaya çıkar.
Sermayenin yetersiz kaldığı anlarda işletmeye dışarıdan para takviyesi gerekir. İstenilen para kısa vadeli ödünçle karşılanamazsa faiz karşılığı borçlanma veya ortaklık şeklinde temin edilir. Bu iki tercihten birini seçmek dünya görüşüne göre gerçekleşir. Kapitalist düşünceye sahip olanlar faizi. Allah inancı olanlar ortaklığı tercih ederler. Kapitalist düşüncede olanlar içinden ortaklığı tercih edenlerin olabileceği gibi maalesef Allah inancı olanların içinden de faizi tercih edenlerin olduğu görülmekte.
İktisat otoriteleri faizin bir ekonomide görülmesi o ekonominin hastalıklı olduğu, faizin yüksekliği de hastalık seviyesinin göstergesidir diye görüş belirtirler.
Yeterli sermayesi olan hiçbir müteşebbis durduk yere faizle para tedarikine (borçlanmaya) gitmez. Dara düşenin Faizle borçlanma yöntemi en son başvurulacak seçeneklerden biridir. Faizle iş yapmak denize düşenin yılana sarılması gibi tehlikelidir. Sermaye eksiğini faizli borçla kapatmaya çalışan işletmeci ilk planda rahatlamış gibi gözükse de ilerisinde borcun ödeme günü yaklaştıkça kara kâbuslar görmeye başlar. Borcu borçla kapatmaya çalışır. Yeni borç bulamayınca da iflas bayrağını çeker. Her şeyini yitiren müflis kendisi ile beraber etrafına da zarar verir büyük bir yıkım meydana getirir birçok ailevi dram yaşanır.
Devletlerde faizli borçlanma yaparlarsa günün birinde aynı akıbete uğrarlar. Büyük başın derdi büyük olur.
Sermaye eksiğini kar ortaklığı şeklinde temin etmek en sağlıklı yol olmasına rağmen birçok yasal eksiklik ve engeller nedeniyle maalesef tercih edilmemektedir.
Atalarımızın geçmişte uyguladığı kar ve zarar esasına dayanan ortaklaşa iş yapma örf ve âdeti vardı. Zamanla ortaklaşa iş yapma âdetimiz etkinliğini yitirdi. Günün ekonomik şartlarında ortaklık şeklinde faaliyet yapmak ahlaki yozlaşma, yasaların ortakların hak ve menfaatlerini koruyucu tedbirleri almada yetersiz oluşu nedeniyle imkânsız hale gelmiştir.
Ekonomi kendi mecrasında akmalı. Mal ve hizmet üretimi, dolaşımı hür ortamda ve serbest olmalı. Faiz, döviz, emek, müteşebbis vb. gibi ekonomik enstrümanlara dışarıdan müdahaleler yapılmamalı. Talimatla emirle faizin düşürülmesi veya çıkarılması ekonomik dengeleri bozar. Faizle mücadele edilecekse bunun yolu sermaye ihtiyacı olana faizsiz para temin edilmeli. İşletmelerin ana sermayeleri kar/zarar ortaklığı ile güçlendirilmeli. Faize verilen yasal ve mali desteklerin aynısı kar/zarar ortaklığına da verilmeli. Maalesef bugün yasalarımız faize her türlü kolaylığı ve garantiyi verdiği halde ortaklığa destek vermeyi bir yana bırakın ortaklığın önünde vergi hukuku, şirketler hukuku, ticaret hukuku, borçlar hukukunda birçok engelleyici maddeler mevcut. Faiz illetinden kurtulmak isteniyorsa çok ortaklı şirketler desteklenmeli. Müdahale gayri meşru, hak kaybına neden olan, insanın, ülkenin, toplumun hak ve menfaatlerine zarar veren ekonomik faaliyetleri engellemek için yapılmalı.
Yaklaşık iki yüzyıldır. Ekonomimiz kapitalist dünya görüşüne uyumlu hale getirilmeye çalışıldı. Emeğin, alın terinin hak ettiği değer verilmediği gibi helal yollardan kazancın önüne badireler, dikenli çitler örüldü. Faiz meşrulaştırıldığı gibi faizli kazanç özendirildi. Her türlü gayrı meşru kazanç yolları köşeyi dönme deyimiyle sevimli gösterilmeye çalışıldı. Kısacası ekonomi dünyamızda köpekler serbest bırakıldı taşlar bağlandı böylece ısırılmadık yerimiz kalmadı.
Zararın neresinden dönersek kardır deyip biran evvel kendi inanç değerlerimize uygun ekonomik sisteme dönmenin gayreti içinde olmalıyız. Allah meşru kazancın peşinde olanların yar ve yardımcısı olsun.