İBRAHİM HAKKI ERZURÛMÎ (HZ)

İbrahim hakkı erzurimi (hz) leri 18 Mayıs 1703.yılında. Erzurumun Hasankale ilçesinde doğmuştur . Babası derviş Osmandır gönül eri hoş sohbet okumuş tahsilli biridir.
Küçük oğlu İbrahim hakkı'ya daha beş yaşındayken okuma yazma öğretmiş ondaki üstün yetenekleri ve öğrenme aşkını görünce okutmak üzere önce Erzurum'a daha sonrada Siirt'in Tillo köyüne götürmüştür.
Tillo köyünde tanınmış âlim ve mutasavvıf Şeyh İsmail Fakirullah oturmakta ve ders vermektedir. İbrahim hakkı dokuz yaşındayken bu büyük zatın önünde diz çökmüş ve ondan başta tasavvuf bilgileri olmak üzere çeşitli bilgiler elde etmiştir.
On altı yaşına geldiğinde  babasını kaybeden. İbrahim hakkı bir süre daha Siirt'te kaldıktan sonra Erzurum'a gelmiş kısa zamanda bilgisi ve hitabetiyle ün yapmıştır. 1752.yılından sonra şöhreti Doğu ve Orta Anadolu'ya yayılmış İstanbul'a kadar uzanmıştır.
Sultan Birinci Mahmud özel olarak İbrahim hakkı Efendi'yi Saray'ına davet etmiş Bu sebeple Istanbul'a gelen İbrahim hakkı Hazretleri bilginler ve şairlerle medrese ve tasavvuf çevreleri ile tanışmış Istanbul'un zengin kitaplıklarında incelemelerde bulunmuştur.
İstanbul'dan Erzurum'a oradan da mürşidi İsmail Fakirullah Hazretlerinin türbesinin bulunduğu. Siirt'in Tillo köyüne dönmüş ömrünün sonuna kadar bu köyde oturmuş.
Marifetname başta olmak üzere büyüklü küçüklü 45 eserini bu köyde yazmıştır 69 yaşındayken  1772 yılında bu köyde vefat etmiş ve mürşidi Fakirullah Hazretleri'nin türbesine gömülmüştür.
İbrahim hakkı hazretleri''nin Batı dünyasında da tanınan büyük eseri Marifetname'nin ilk bölümleri dini bir açıklamadan sonra evren ve eşyanın oluşumundan dünyanın yuvarlaklığından güneş ve ay tutulmalarından bahseder kitabın diğer bölümlerinde ise Aritmetik, geometri,  astronomi, coğrafya, tıp, ruhbilim, eğitim, ahlâk ve töre konuları çağına göre çok ileri bir anlayışla yer alır .
İbrahim hakkı hazretleri Marifetname'sinde ileri uyanık bir eğitimcidir okuyup yazmanın önemi üzerinde durur ve kocanın eşine olan görevlerini sayıp dökerken.
Biride eşine okuyup yazmayı öğretmektir, der
Eğitim'in yüksek gücüne inanır bu inancını.Mevlana Hazretlerin'in şu sözleri ile dile getirir sen taş kaya mermer dahi olsan eğer iyi bir terbiyecinin eline düşersen cevher olursun.
Yine eserinin bir yerinde şöyle der eğer insansak benliğimizi işletmek kalbimizi avutmak kafamızı aydınlatmak için uğraşmalıyız.
Şu bilinmelidirki herkes kendisinin kuyumcusudur .
Marifetname aydınlanma  şuuruyla yazılmış Anadolu'yu aydınlatma çabası içinde olan bir bilgi dağarcığı bir ansiklopedi dir bu yüzden   çok okunmuş çok tanınmıştır.
Eserlerinden yalnız Marifetname ve Divan- ı İlahiyat basılmış diğerleri basılmamıstır Eserlerinden bir kısmı Türkçe geri kalan kısmı Arapça ve Farsçadır Eserler arasında katıksız bir Türkçe ile tasavvuf şiirlerini bir arada toplayan Divan-ı Ilahiyat'ın yeri müstesnadır .
Bu divan dan şu şiiri örnek olarak vere biliriz
Hak şerleri hayreyler
Zannetmeki gayreyler
Arif anı seyreyler
Mevlâ görelim neyler
Neylerse güzel eyler
Kaynak: Evliyalar Ansiklopedisi
Kalın sağlıcakla