Günlük hayatta sıkça duyduğumuz, özellikle de turizmden ticarete, borsadan döviz piyasasına kadar birçok alanda karşımıza çıkan "opsiyon" kavramı, yatırım dünyasında adeta bir satranç tahtası gibi farklı hamlelerle fırsatlar yaratıyor. Peki, opsiyon nedir? Hangi alanlarda kullanılır? Hangi türleri vardır ve nasıl işlem görür? Tüm yönleriyle opsiyonu sizler için araştırdık.
Opsiyon Ne Demek?
Latince kökenli bir kelime olan "opsiyon", Türkçeye Fransızcadan geçmiş olup “seçme hakkı” anlamına geliyor. Ekonomide ise bir tarafın belirli bir varlığı, belirli bir tarihte veya o tarihe kadar, önceden belirlenmiş bir fiyattan alma ya da satma hakkını elde ettiği finansal sözleşmelere verilen isimdir. Bu hak, sözleşmeyi satın alan tarafa aittir ve bu hakkın kullanımı zorunlu değildir. Karşı taraf, yani opsiyonu satan ise bu hakkın kullanılması durumunda yükümlülük altına girer.
TDK’ya Göre Opsiyon
Türk Dil Kurumu, opsiyon kelimesini iki şekilde tanımlar:
1. Vadesi dolan çek ve senetlerin ödenmesi için borçluya tanınan 48 saatlik süre.
2. Turizm firmalarının, yer ayırtmak isteyen müşterilere tanıdığı düşünme ve karar verme süresi.
Ticaret ve Turizmde Opsiyon Kullanımı
Ticarette opsiyon, alıcı ve satıcı arasındaki bir güven süresidir. Örneğin bir ürün ya da hizmet için belirli bir süre rezerve hakkı tanınır. Turizmde ise uçak veya otobüs bileti gibi hizmetlerde, müşteriye birkaç gün içinde karar verme ve ödeme yapma süresi verilir. Bu sürede başka bir alıcıya satış yapılmaz. Bu sürenin sonunda ise rezervasyon ya satışa dönüşür ya da iptal edilir.
Opsiyon Türleri Nelerdir?
Opsiyonlar temel olarak ikiye ayrılır:
1. Alım Opsiyonu (Call Option): Opsiyon sahibi, belirli bir varlığı önceden belirlenmiş bir fiyattan alma hakkına sahiptir. Ancak almak zorunda değildir.
2. Satım Opsiyonu (Put Option): Opsiyon sahibi, bir varlığı belirlenen fiyat üzerinden satma hakkına sahiptir. Yine bu hakkı kullanmak zorunda değildir.
Ayrıca, bu hakların kullanım zamanına göre opsiyonlar Avrupa tipi ve Amerikan tipi olarak da ikiye ayrılır:
1. Avrupa Tipi Opsiyon: Hak yalnızca vade tarihinde kullanılabilir.
2. Amerikan Tipi Opsiyon: Hak, vade süresi boyunca istenen herhangi bir tarihte kullanılabilir.
Opsiyon Piyasasında İşleyiş
Bir yatırımcı, örneğin Google hissesi üzerine bir alım opsiyonu satın aldığında, 150 dolarlık kullanım fiyatıyla 30 gün içinde bu hisseyi bu fiyattan alma hakkına sahip olur. Eğer hisse değeri 200 dolara çıkarsa, yatırımcı bu hakkı kullanarak ciddi bir kâr elde edebilir. Ancak fiyat düşerse, opsiyon hakkını kullanmaz ve sadece ödediği prim kadar zarar eder.
Bu yapı, opsiyon işlemlerine yüksek getiri potansiyeli sunarken, kaybı da sınırlı tutar. Bu nedenle "asimetrik risk" barındıran bir yatırım aracıdır.
Opsiyon Fiyatlarını Etkileyen Faktörler:
Opsiyonların değeri yalnızca dayanak varlık fiyatına bağlı değildir. Birçok faktör opsiyon primini etkiler:
• Vadeye kalan süre
• Dayanak varlığın fiyatı
• Oynaklık (Volatilite)
• Faiz oranları
• Temettü beklentileri
Opsiyon piyasasında bu faktörlerin etkisi, "Greeks" olarak adlandırılan parametrelerle ölçülür. Delta, Gamma, Vega, Theta ve Rho bu parametreler arasında yer alır ve opsiyon fiyatlarındaki değişimleri daha net analiz etme olanağı sağlar.
Opsiyonun Sağladığı Avantajlar:
Opsiyon işlemleri yalnızca spekülasyon aracı değildir. Aynı zamanda riskten korunma (hedging) ve portföy çeşitliliği için de kullanılabilir. Döviz piyasalarında opsiyonlar, özellikle ihracatçıların kur riskine karşı korunmasında etkin bir yöntemdir. Bir ihracatçı, gelecekte elde edeceği döviz gelirini bugünden güvence altına almak için satım opsiyonu (put) alabilir. Ya da ithalatçı bir firma, kurun artmasından korunmak için alım opsiyonu (call) alarak riskini sınırlayabilir.
İkili Opsiyonlara Dikkat!
Opsiyon işlemleri, denetlenen piyasalarda ve aracı kurumlar vasıtasıyla yapıldığında güvenli bir yatırım aracıdır. Ancak son yıllarda internet üzerinden pazarlanan ve “ikili opsiyon” adı verilen ürünler, yatırım değil kumar niteliği taşımaktadır. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), ikili opsiyonların yasal olmadığını ve yatırımcıların bu tür işlemlerden uzak durması gerektiğini açıkça belirtmiştir.
Stratejiyle Yönetilen Bir Seçim Hakkı
Opsiyonlar, yatırımcılara esnek stratejiler oluşturma imkânı sunar. Risk yönetimi, düşük maliyetle yüksek getiri ihtimali, düşen veya yükselen piyasada pozisyon alma gibi avantajlar sağlar. Ancak doğru bilgi ve stratejiyle hareket edilmediği takdirde, opsiyonlar da riskli hale gelebilir. Bu nedenle opsiyon piyasasına adım atacak olan yatırımcıların temel kavramlara hâkim olmaları ve güvenilir kurumlarla çalışmaları büyük önem taşır.
Not: Opsiyon işlemleri hakkında daha fazla bilgi almak, sanal ortamda deneme yapmak veya işlem açmak için SPK lisanslı aracı kurumlar ile görüşmeniz önerilmektedir.
Yorumlar
Kalan Karakter: