TÜRK DÜNYASININ FİKİR GAZETECİSİ İSMAİL GASPIRALI

Dava (Fikir) gazeteciliği en yalın tanımı ile gerçeği belirleyerek bir konu hakkında bakış açısını savunan gazetecilik yöntemi olarak tanımlanır. Bu anlamda gazeteciliğin temel işlevlerinden toplumu bilgilendirme ve kültür aktarım aracı olarak da sayılabilecek dava gazeteciliğinin en güzel örneklerini Türk Dünyasında görmek mümkündür. Nedenine gelince gerek fiziki gerekse kültürel işgal altında milli bilinçten yoksun yaşayan bir halkı uyandırarak kendi öz kimliğine döndürmek için gazeteden daha işlevsel bir araç bulunamaz. Türk Dünyasının yetiştirdiği büyük reformcu, eğitimci, gazeteci, fikir ve aksiyon adamı İsmail Gaspıralı da tam da bu gerçeğe dayanarak Türk milletine yönelik ideallerini  hayata geçirebilmek için  eğitim, basın-yayın ve gazetecilik üçlüsünü belirleyerek hayatının merkezine yerleştirmiş bir gazeteci, yazar fikir insanıdır.  Gaspıralı, Türkçenin farklı lehçelerini konuşan halkları ortak bir edebî dil etrafında birleştirip, tek bir ulus hâline getirmeye gayret etmiş ve fikirlerini “Dilde, fikirde, işte birlik” sloganıyla özetlemişti. Türk ve Müslüman üst kimliği çerçevesinde bir millî bilincin oluşmayı hedefleyen Gaspıralı 1883’te yayın hayatına başlayan Tercüman gazetesini ekonomik zorluklar çerçevesinde abone esasına dayanarak kurmuştur. 1883’te yayın hayatına başlayan Tercüman gazetesiyle, sade Türkçeyi kullanarak gazetede yabancı dil kullanımını kısıtlamış. Böylelikle gazete yoluyla Türk Dünyasında yalın bir ortak bir Türkçe’nin kullanılmasını savunmuştur. Gazete, sınırlı tirajına rağmen Rusya'nın yanı sıra Osmanlı, İran, Balkanlar ve Kafkaslar ‘da aydınların devamlı okuduğu yayınlardan biri olurken Türk dünyasında da büyük bir etkinlik kazanarak dünyanın dört bir yanında okunan bir yayın haline gelmişti. 1905’den 1917 I. Rus İhtilâline kadar Rusya Türkleri toplam 11 gazete çıkarabilmiştir ve bunların uzun ömürlüsü de Tercüman olmuştur. Gaspıralı bir dava gazetecisi olarak 19. yüzyılın sonlarında Türk dünyasında eğitimde reform hareketlerinin millî kültürü geliştirmeyi amaçlamış.  Bu hareketlerin sıkı bir uygulayıcısı ve takipçisi olmuştur. Günümüzde gelişen teknolojiyle birlikte etkileşimli yayıncılık gibi  pek çok imkanı sunan internet gazeteleri gazetenin temel işlevi bilgi verme ve kültürün aktarımı noktasında halen  günümüzün gereklerin uygun olarak gelişim göstermemesi olsa olsa dava gazetecilerinin sayısının az olması ile açıklanabilir.>>EVREN ATCI