DAMIZLIK MANDA YETİŞTİRİCİLERİ BİRLİĞİ BAŞKANI KELEM KONUŞTU:

Afyonkarahisar Damızlık Manda Yetiştiricileri Birliği Başkanı Ömer Kelem, Manda yetiştiriciliğinde karşılan problemleri ve Halk Elinde Manda Islah ve Manda Yıldızı projeleri hakkında Türkeli Gazetesine konuştu.

“BİRLİĞİMİZİN AMACI YETİŞTİRİCİYİ BİLGİLENDİRMEK”

Birliğin kuruluş amacının öncelikli hedefleri arasında yetiştiriciyi bilgilendirmek, geliştirmek ve veri kaydı tutmayı öğretmek olduğunu söyleyen ve Anadolu Mandasının Halk Elinde Islahı Projesinin, yetiştiricilere büyük katkılar sağladığını belirten Birlik Başkanı Ömer Kelem, “Birliğimizin amacı yetiştiriciyi bilgilendirme, geliştirme, veri kaydı tutmayı öğretme. Şu anda iki projemiz var. Projelerimiz, Hayvancılık Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen manda ıslah programı var. Ancak, bizim yetiştiricilerimize daha cazip gelen proje, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) tarafından sürdürülen ve Türkiye'de yaklaşık 19 ilde devam eden Anadolu Mandasının Halk Elinde Islahı Projesi. Bu proje yetiştiriciye oldukça katkı sağlıyor. Yeni doğum yapmış mandaya 6.250 lira yıllık desteği var. Bir yaş tartımı alınmış mandalara beş bin lira, doğurmamış mandaya ise dört bin beş yüz lira gibi bir destek ödemesi var. Halk elinde ıslah projesi ve manda ıslah sistemine kayıtlı bir yetiştirici veri kayıtlarını düzgün tuttuğu takdirde on bin lira civarında bir devlet desteği alabiliyor. Bu yıl için hazırlanan tebliğe göre ödemeler bu şekilde yapılacak. Bugün, Halk Elinde Islah Projesi ve Manda Islah Sistemi'ne kayıtlı bir yetiştirici veri kayıtlarını düzgün tuttuğu takdirde yaklaşık on bin lira civarında bir destekleme alıyor. Yani, hayvancılığın geliştirilmesi adına bu önemli bir katkı sağlıyor. Tabii bu Halk Elinde Islah, Anadolu Mandasının Halk Elinde Islahı Projesi kapsamında yetiştiricilere biz veri kaydı tutturuyoruz. Süt tartımlarını aylık olarak yaptırıyoruz. Doğum ağırlığı, altı aylık ve on iki aylık malak tartımları yapıyoruz. Hizmetimiz şu şekilde, iki tane ziraat mühendisi elemanlarımız her ay, en az iki kez işletme ziyareti yapıyorlar. Veri kayıtlarını tutuyorlar, topluyorlar, süt analizi yapıyorlar. Bu şekilde vatandaşa hizmet veriyoruz. ” dedi.

HALK ELİNDE ISLAH PROJESİNİN AMACI NEDİR?

Islah projesinin başladığı günden bu yana manda yetiştiriciliğinde önemli değişimler olduğunu yetiştirici ve hayvan bazında büyük anlamda değişiklikler gözlemlediğini söyleyen ve yetiştiricinin ıslah projesi kapsamında daha çok bilinçlendiğini kaydeden Birlik Başkanı Ömer Kelem, “Islah projesine başladığınız günden bugüne kadar manda yetiştiriciliğinde önemli değişimler oldu. Hem yetiştirici bazında hem de hayvan bazında değişiklikler gözlemlendi. Üretici daha bilinçlendi, veri kaydı tutmayı öğrendi. Elimizdeki veriler doğrultusunda ve proje teknik elemanlarının takibi sayesinde çok süt veren mandaların yavrularını tespit ettik. Ayrıca, kan değerlerine bakarak 2-3 aylık genomik kan analiz sistemimizle, bir aylık malakların süt verimi mi yoksa et verimi mi olduğunu kolayca öğrenebiliyoruz. Bu projeler, birliğe ve yetiştiricilere büyük katkılar sağladı. Birlik kendini geliştirdi, yetiştiriciler de kendilerini geliştirdiler. Hayvan bazında ise, az verimli hayvanlar projeden çıkartıldı ve süt verimi yüksek olan annelerin yavruları damızlığa bırakıldı. Bu şekilde hem yetiştirici bütçesine hem de ekonomisine katkı sağlanmış oldu.” ifade etti.

“GENÇLERİN İŞLETMELERDE DURMAMASI BİZİ GERÇEKTEN ÇOK ÜZÜYOR”

Genç neslin işletmelerde çalışmak istememesinin genel bir sorun olduğunu belirten ve genç nesli işletmelerde tutmak için işin daha cazip hale getirilmeli ve küçük işletmelere devlet desteğinin arttırılması gerektiğini belirten Birlik Başkanı Ömer Kelem, “Maalesef, bu sadece manda birlikleri için değil, Türkiye genelindeki birlikler için de geçerli bir sorun. Hayvancılıkla uğraşan işletmelerle ilgili sıkıntılar var ve maalesef bunun çözümü yok. Genç nesli bu işe yönlendiremiyoruz. Bunu her yerde dile getiriyoruz. Büyük, beş bin on bin başlık projeler yerine devlet destekli projelerin küçük ve orta işletmelere daha çok kaydırılması gerektiğini düşünüyorum. Genç nesli işletmelerde tutamıyoruz. Bu durum koyun, sığır ve büyükbaş hayvancılıkta da geçerli. Nüfusun çekirdek aile yapısında bir iki kişiyi, üç kişiyi geçmemesi bunun sebeplerinden biri. Kırk elli tane mandası olan işletmeler inanın ki çoban tutuyorlar, çünkü gençler bu işte durmuyorlar. Genç nesli işletmelerde tutmak için küçük işletmelere yatırım yapılması, desteğin arttırılması gerekiyor. Bu, sağım ünitesi, soğuk hava tankı, yem karma makinesi ve işletme refahı gibi unsurların iyileştirilmesiyle sağlanabilir. Genç neslin işletmelerde tutulması ve işin cazip hale getirilmesi için bu tür yatırımların artırılması lazım.” dedi.

“TAGEM PROJESİ TÜM YETİŞTİRİCİLER HİTAP EDEN BİR PROJEDİR”

Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü'nde (TAGEM) ile iş birliği içinde yürütülen proje olan Manda Yıldızı Programının tüm Türkiye'deki manda yetiştiricilerine hitap eden bir program olduğunu ve yaklaşık yirmi sekiz bin manda üzerinde proje çalışması yapıldığını belirten Birlik Başkanı Ömer Kelem: “Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü'nde yürüttüğümüz projedir. Afyon Kocatepe Üniversiteden Profesör Mustafa Tekerli hocamızla birlikte bu projeyi sürdürüyoruz. Manda Yıldızı Programı, Mustafa hocamla beraber yürüttüğümüz bir proje, ancak tüm Türkiye'deki manda yetiştiricilerine hitap eden bir program. Yaklaşık 19 ilde proje yürütülüyor. Herkesin bir şifresi var. Bununla ilgili eğitimler verdik, proje teknik elemanlarını burada topladık. Sisteme girip verilerini yüklüyorlar, TAGEM bu verileri çekiyor. Şu anda Türkiye genelinde 81 ilde yirmi sekiz bin manda üzerinde proje çalışması yapılıyor. Bu verilerin hepsi Manda Yıldızı Programı'nda kayıtlı verilerdir.  Manda Yıldızı Programı'na yüklenen veriler arasında doğum, altı aylık ve on iki aylık tartımlar bulunuyor. Annelerin süt verimleri aylık olarak işleniyor. Ayrıca, annelerin aylık süt analizleri, yani içindeki yağ oranı, protein oranı gibi detaylar da kaydediliyor. Genetik seleksiyon dediğimiz kan değerlerine göre veriler kaydediliyor, doğum tarihleri takip ediliyor. Manda Yıldızı Programı, aslında TürkMED programının daha kapsamlı ve daha kolay takip edilebilen bir versiyonu diyebiliriz. Manda Yıldızı Programı dediğimiz budur.” ifadelerine yer verdi.

“GENOMİK SELEKSİYONLA MANDALAR IRKLARINA GÖRE YETİŞTİRİLİYOR”

Genomik seleksiyon, TAGEM'le ortaklaşa yürütülen bir proje olduğunu ve yaklaşık üç milyon lira civarında yatırımı olan bir projenin yetiştiricileri için son derece verimli bir proje. Projenin ana amacı, mandaların ırklarına ayrılmasını sağladığını belirten Birlik Başkanı Ömer Kelem, “Genomik seleksiyon kapsamında, bir yaşındayken malaklardan üç tüp kan alıyoruz. Kulaklarından ve damarlarından alınan bu kanla seleksiyon yapıyoruz. TAGEM'le ortaklaşa yürüttüğümüz, yaklaşık üç milyon lira civarında olan bir proje vardı. Şu anda bu proje bizim üniversitemizde yürütülüyor. Genomik seleksiyon çalışması kapsamında Yozgat ve Malatya gibi farklı bölgelerden malakları getirdik ve bölgesel farklılık olup olmadığını araştırdık. Bu çalışmaları Mustafa Tekerli hocamızla birlikte yürüttük. Güzel sonuçlar aldık. Belirli bir süre burada kullandıktan sonra genomik seleksiyon makinemiz Lalahan'a gidecek. Orada devlet kurumunda kullanacağız ve aynı işlemleri orada da yapabileceğiz. Kan değerlerini ölçerken sütlü ırkların belirli özelliklerini tespit edebiliyoruz. Mesela, sütlü ırkların kan değerleri belirli bir seviyede yükselir ve stabil hale gelirken, etli ırkların kan değerleri daha farklı seyrediyor. Bu sayede, sistem otomatik olarak hayvanları etlik ve sütlük olarak ayırabiliyor. Beslenmeleri de buna göre düzenleniyor. Projemizin ana amacı, yirmi tane anaç mandası olan bir işletmede, her yıl bu mandalardan dört veya beş tane damızlık yavru ayırmaktır. Bu yavruların en iyileri, erkek veya dişi fark etmeksizin damızlığa bırakılır. Yetiştiriciye, bu yavruları altı ay veya bir yılsonunda satabileceğini söylüyoruz. Bu sayede, verimi yüksek yavrular damızlığa bırakılmış, düşük verimli olanlar ise kasaplık olarak satılarak ekonomiye kazandırılmış oluyor”dedi.

>>ÖZEL HABER