İsveç’in başkenti Stockholm’de düzenlenen basın toplantısında, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi Genel Sekreteri Hans Ellegren, 2025 Nobel Kimya Ödülü’nün sahiplerini açıkladı.
Ellegren, “Bu yılki Nobel Kimya Ödülü’nün, metal-organik çerçeveler geliştirilmesi konusundaki çalışmaları nedeniyle Japonya’dan Susumu Kitawaga, Avustralya’dan Richard Robson ve ABD’den Omar Yaghi’ye verilmesine karar verilmiştir” dedi.
Gazları depolayabilen devrim niteliğinde malzemeler
Nobel Komitesi Başkanı Heiner Linke, bu keşfin kimya alanında devrim yarattığını belirterek şunları söyledi:
“Gaz moleküllerinin kendilerini evlerinde hissedebileceği küçücük boşluklarla dolu katı malzemeler yapmak artık mümkün. Bu malzemeler, karbondioksiti havadan ayırabilir, atık sudan zararlı maddeleri filtreleyebilir veya kuru havadan su elde edebilir. Ayrıca zehirli gazları emip zararsız hale getiren yapılar da üretilebilmektedir.”
Linke, bu yılki keşfin “insanlığın yararına kullanılabilecek sonsuz ihtimallerin kapısını açtığını” vurguladı.
Yeni bir moleküler mimari: Metal-organik iskeletler (MOF)
Nobel Komitesi tarafından yayımlanan yazılı açıklamada, ödül sahiplerinin yeni bir moleküler mimari türü geliştirdiği belirtildi.
Açıklamada şu ifadelere yer verildi:
“Bu yılın ödül sahipleri, gaz ve diğer kimyasal maddelerin içinden akabileceği geniş boşluklara sahip moleküler yapılar oluşturmuşlardır. Bu yapılarda metal iyonları, uzun organik moleküller tarafından bağlanan köşe taşları olarak görev yapmaktadır. Bu sayede geniş gözenekli kristaller oluşturulmuştur.”
Bu yapılara metal-organik iskeletler (Metal-Organic Frameworks – MOF) adı veriliyor. MOF’ler, belirli maddeleri yakalayıp depolayacak şekilde tasarlanabiliyor ve aynı zamanda kimyasal tepkimeleri hızlandırma ve elektrik iletimi sağlama özellikleriyle de öne çıkıyor.
Ödül kazanan bilim insanları
- Susumu Kitagawa – 1951 doğumlu, Kyoto Üniversitesi (Japonya)
- Richard Robson – 1937 doğumlu, Melbourne Üniversitesi (Avustralya)
- Omar M. Yaghi – 1965 doğumlu, California Berkeley Üniversitesi (ABD)
Üç bilim insanı, “moleküler oteller” olarak nitelendirilen MOF yapılarıyla modern kimyanın sınırlarını yeniden tanımladı.
Geçen yılın Nobel Kimya Ödülü sahipleri
2024 Nobel Kimya Ödülü ise protein tasarımı ve protein yapı çözümleri üzerine çalışan David Baker, Demis Hassabis ve John Jumper’a verilmişti.
Nobel Ödülleri, İsveçli mucit Alfred Nobel’in vasiyeti doğrultusunda, “insanlığa en büyük faydayı sağlayanlara” her yıl veriliyor.
Yorumlar
Kalan Karakter: