Psikolojiden medyaya, ekonomiden siyasete kadar birçok alanda karşımıza çıkan manipülasyon, bireylerin duygu ve kararlarını etkileyerek toplumun genel yönelimini değiştirebiliyor. Uzmanlar, bilinçli olmanın şart olduğu uyarısında bulunuyor.
İkili İlişkilerde Sessiz ve Sinsi Tehlike
Günlük hayatın içinde, çoğu zaman fark edilmeden gerçekleşen manipülasyonlar, özellikle yakın ilişkilerde psikolojik hasarlara yol açabiliyor. Psikologlara göre, manipülatörler genellikle duygusal kontrol yöntemleri kullanarak karşı tarafı etki altına alıyor.
Bir Uzman Klinik Psikolog, "Manipülatörler çoğunlukla suçluluk duygusu yaratarak ya da karşısındaki kişiyi değersizleştirerek onu kontrol altına alır. Bu, zamanla kişinin özgüven kaybına ve bağımlı bir ilişki yapısına yol açabilir." ifadelerini kullandı.
"Gaslighting", "sessiz muamele", "aşırı iltifat sonrası aşağılama" gibi yöntemlerin sıkça kullanıldığını belirten psikolog, bu davranış biçimlerinin özellikle narsistik kişilik bozukluğuna sahip bireylerde daha yoğun görüldüğünü söyledi.
Medya ve Sosyal Medyada Algı Operasyonları
Manipülasyon yalnızca bireysel ilişkilerle sınırlı değil. Medya kanallarında, özellikle sosyal medyada yapılan içerik yönlendirmeleriyle kamuoyu algısı da bilinçli olarak şekillendirilebiliyor. İletişim uzmanları, haberlerin çerçevelenme biçimi (framing), yanlış bilgi yayımı (dezenformasyon) ve bilinçli sansür gibi yöntemlerin toplumu yönlendirmede kullanıldığını vurguluyor. Sosyal medya üzerinden yayılan sahte içerikler, bot hesaplarla yürütülen kampanyalar ve "sözde uzman" görüşleriyle halkın kararları etkilenebiliyor.
Medya Okuryazarlığı Derneği Başkanı Prof. Dr. Ayhan Koç, “Toplum, özellikle seçim dönemlerinde ya da kriz anlarında bilgiye ulaşma konusunda manipülatif içeriklere karşı daha savunmasız hale geliyor. Görülen ya da okunan her şeyin doğru kabul edilmemesi, kaynağın sorgulanması gerekiyor” dedi.
Piyasa Hileleri Yatırımcıyı Yanıltıyor
Manipülasyonun en riskli olduğu alanlardan biri de finans piyasaları. Hisse senetleri, döviz ya da kripto para gibi yatırım araçlarının fiyatları bazen yapay haberlerle ya da bilinçli yönlendirmelerle yükseltilip düşürülebiliyor.
Sermaye Piyasası Uzmanı, “Piyasada zaman zaman bilinçli olarak yayılan yalan haberlerle yatırımcılar yönlendiriliyor. Örneğin, bir şirket hakkında ‘yeni yatırım aldı’ haberi çıkarılıyor ve hisse yükseliyor. Gerçek ortaya çıktığında ise küçük yatırımcı büyük zarar ediyor” dedi.
Uzmana göre bu tarz manipülasyonlar sadece bireyleri değil, ülke ekonomisinin güvenilirliğini de zedeliyor. SPK (Sermaye Piyasası Kurulu) ise bu tür uygulamalara karşı cezai işlemler uygulamaya devam ediyor.
Siyasette Seçmen Davranışına Müdahale
Manipülasyonun siyasetteki etkisi de yabana atılır gibi değil. Özellikle seçim dönemlerinde adayların rakiplerini yıpratmak için algı operasyonlarına başvurdukları sıkça görülüyor. Yapay anket sonuçları, duygusal propaganda videoları, deepfake teknolojisiyle oluşturulan sahte içerikler, seçmenin kararını etkileyebiliyor.
Siyasi İletişim Uzmanı, “Sosyal medya artık sadece bir iletişim aracı değil, aynı zamanda yönlendirme alanı. Seçmenler duygusal içeriklerle etkilenmeye daha açık. Bu da manipülasyona zemin hazırlıyor.” dedi.
Manipülasyona Karşı Kalkan: Bilgi ve Farkındalık
Tüm bu tabloya karşı uzmanların önerisi ise net: Bilinçli olmak. Psikolojik manipülasyonlara karşı duygusal farkındalık, medya manipülasyonlarına karşı bilgi okuryazarlığı, ekonomik yönlendirmelere karşısa araştırma ve şeffaflık talebi önem taşıyor.
Uzmanlar, eleştirel düşünmenin ve sorgulayıcı yaklaşımın, manipülasyonun en güçlü panzehiri olduğunu söylüyor. “İzlediğiniz haberin, gördüğünüz içeriğin kaynağını mutlaka kontrol edin. Size duygusal baskı uygulayan kişi ya da kurumlara karşı mesafe koyun.” Tavsiyesinde bulunuyor.
Yorumlar
Kalan Karakter: