İbni arabi neyi savunur?

Bu ilkeye göre, varlık dairesinde gerçek, mutlak ve zorunlu olan tek bir varlık bulunmaktadır ki, o da Allah'tır. Evren ve içindeki tüm mevcudat ise, bu mutlak varlığın sayısız isim ve sıfatının, yani Esmâ-i Hüsnâ'sının, kendisini göstermesinden, bir diğer deyişle tecelli etmesinden ibarettir.

İbnü'l-Arabî, bu tecelliler âlemini, kendi başına bağımsız ve gerçek bir varlığa sahip olmayan, adeta bir rüya veya gölge gibi "Hayal" olarak tanımlar. Yani, âlem mutlak varlık olan Allah'ın bir suretidir, O'ndan ayrı ve bağımsız bir varoluşa sahip değildir. Bu bağlamda, O, Tanrı'yı ele alırken tenzih (aşkınlık) ve teşbih (içkinlik) arasında paradoksal bir denge kurar; zira mutlak olan hem her şeyi kuşatır hem de hiçbir şeye benzemez. Vahdet-i Vücûd anlayışının nihai hedefi, insanın, çokluğun gerisindeki bu birliğin bilincine varması ve benlikten mutlak bir vazgeçişle manevi yönden gerçekleşmesidir.

Kozmolojik açıdan İbnü'l-Arabî, yaratılışın nedenini ilahi bir bilinme isteği ile ilişkilendirir ve Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed'in (s.a.v.) ruhaniyetini temsil eden Hakîkat-i Muhammediyye'yi, ilk yaratılan ve ilahi nurun en kâmil mazharı olarak konumlandırır. Bu hakikat, bütün nebî ve resûllerin de kendisine dayandığı özsel kaynaktır. Bu sistemin insan odaklı tamamlayıcısı ise İnsan-ı Kâmil (Olgun İnsan) kavramıdır. O'na göre, bütün ilahi tecellilerin en kemalli hali insanda zuhur eder; bu sebeple insan, küçük bir âlem (âlem-i sağîr) olup yeryüzünde Allah'ın halifesi olmaya layık tek varlıktır. İbnü'l-Arabî'nin bu kapsamlı ve girift düşünceleri, onu İslam düşünce tarihinde en derin iz bırakan ve en çok tartışılan figürlerden biri haline getirmiştir.