Sarı humma arbovirüs adındaki bir viral ajanın aedes aegypti adındaki bir sivrisinek çeşidi ile bulaşan bir virüs hastalığıdır. Ortaya çıkardığı belirtiler ile grip enfeksiyonlarına benzeyen sarı hummada ateş yükselmesi ve deride sarı renk değişimleri ile karakterize bir hastalıktır. Hastaların özellikle derisinde ve gözün sklerasında (gözdeki beyaz kısım) sarılık meydana geldiğinden dolayı bu virüs hastalığı sarı humma olarak adlandırılmaktadır.
Sarı humma genellikle Afrika Kıtasında ve Amerika Kıtasının güneyinde meydana gelmektedir. Bunun nedeni hastalığın etkenini taşıyan sivrisinek türünün bu bölgelerde daha çok bulunmasıdır. Ülkemizde çok nadir görülen bu hastalık kimi zaman bu bölgelere seyahat edilmesi sonucunda ortaya çıkabilmektedir.
Sarı humma hastalığının ortaya çıkardığı belirti ve bulgular bazı kişilerde oldukça hafif görülürken bazı kişilerde ise oldukça yıkıcı etkilere sahip olabilmektedir. Şiddetli olmayan vakalarda hafif ateş, mide bulantısı ve baş ağrısı gibi belirtiler görülmektedir. Fakat şiddetli sarı humma vakalarında ciddi kardiyovasküler sistem rahatsızlıkları, karaciğer fonksiyon bozuklukları ve böbrek problemleri ortaya çıkabilmektedir. Ayrıca şiddetli vakalarda kişi hayatını kaybedebilmektedir.
Günümüz sağlık koşullarında sarı humma hastalığı için halen bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Fakat bu hastalığa karşı önceden önlem almak mümkündür. Özellikle Güney Amerika ve Afrika Kıtası gibi bu hastalıkların yaygın bir şekilde görüldüğü ülkelere seyahat ederken sarı humma aşısının yaptırılması büyük önem arz etmektedir. Bu hastalığın yaygın olarak görüldüğü bazı ülkelere bu hastalığın aşısı yaptırılmadan girilememektedir.
Sarı Humma Hastalığının Belirtileri Nelerdir ?
Sarı humma hastalığına neden olan viral ajan insan bedenine girdikten sonra yaklaşık 1 haftalık bir kuluçka dönemi geçirir. Kuluçka döneminde hiçbir belirti göstermeyen bu hastalık kuluçka dönemi bittikten sonra hastalığın ilk belirtilerini göstermeye başlar. Hastalığın ilk belirtileri genellikle grip hastalığı ile benzerlik göstermektedir. Akut faz olarak adlandırılan bu dönemde ilk belirtiler görüldükten sonra 4-5 gün içerisinde toksik faz olarak adlandırılan tehlikeli dönem ortaya çıkar.
Sarı hummanın akut fazında meydana gelen belirtiler şu şekilde sıralanabilir;
- Vücutta ısı artışı
- Baş ağrıları
- Eklem ve kemik ağrıları
- Kas ağrısı ve güçsüzlük
- İştah kaybı
- Mide bulantısı
- Kusma
- Deride ve gözün beyaz kısmında sarılık
- Şiddetli karın krampları
- Mide bulantısı
- Kan kusma
- İdrar oluşum mekanizmasında aksaklık
- Vücudun çeşitli yerlerinde kanama odakları
- Bilinç kaybı
- Koma
- Nabız atım sayısında azalma
- Karaciğer ve böbrek yetmezliği
- Nöbet
- Ölüm
Sarı humma hastalığı RNA virüslerinden olan arbovirüsün neden olduğu bir viral enfeksiyon hastalığıdır. Bu virüs aedes aegypti adındaki bir sivrisineğin insanları ısırması sonucunda cilt yolu ile bulaşma gösterir. Sivrisinekler ise bu viral ajanı enfekte olan insanları ve maymunları ısırması sonucunda kan yolu ile vücuduna alır. Daha sonra bu bir döngü şeklinde tekrardan insanlara ve maymunlara bulaştırır. Fakat bu hastalıkta insandan insana direkt olarak bulaşma olmamaktadır.
Sarı humma hastalığına neden olan bu sivrisinek türü genellikle su oranının yüksek olduğu tropikal iklim bölgelerinde görülmektedir. Özellikle Afrika ve Güney Amerika ülkeleri bu hastalık açısından oldukça risk taşıyan bölgelerdir. Bundan dolayı bu ülkelere gidecek olan kişilerin mutlaka öncesinde aşı olarak korunması gerekmektedir. Aksi takdirde kolay bir şekilde bu viral enfeksiyon hastalığına yakalanabilirler.
Sarı Humma Hastalığının Teşhisi Nasıl Konulur ?
Sarı humma hastalığı ortaya çıkardığı belirtiler nedeniyle birçok hastalığa benzediği için teşhis koymak biraz zor olmaktadır. Özellikle sıtma, grip ve tifo gibi hastalıklar bu viral enfeksiyon hastalığı ile benzerlik gösterdiği için hekimler kesin teşhisi koyarken zorluk yaşayabilmektedirler.
Hekimler öncelikle hastaların geçmişte seyahat ettiği ülkeler ve belirtiler açısından tıbbi öykü alırlar. Ardından kan testleri ile kandaki virüsü ve antikorları incelerler ve kesin tanıyı koyarlar.
Sarı Humma Hastalığının Tedavisi Nasıldır ?
Günümüz sağlık koşulları her ne kadar ilerlese de halen sarı humma tedavisi için bir ilaç vs. bulunamamıştır. Birtakım ilaçlar denense de hiçbiri başarı ile sonuçlanamamıştır. Ancak hastalıkta ortaya çıkan belirtiler semptomatik tedavi uygulamaları ile kontrol altına alınabilir ve olası komplikasyonlar engellenmeye çalışılır. Ayrıca bu hastalara bağışıklık sisteminin virüs ajanına karşı daha etkili çalışması için destekleyici tedaviler de verilmektedir. Sarı humma hastalarına verilen tedavi yöntemleri şu şekilde sıralanabilir;
- İnfüzyon yolu ile yeteri miktarda sıvı almaları
- Oksijen desteği
- Kan basıncı kontrolü
- Kan nakli
- Diyaliz