Yoksul, nasıl ihsana ve ihsan sahibine aşıksa, ihsan sahibi de yoksula aşıktır. Yoksulun sabrı çoksa ihsan sahibi onun kapısına gelir. İhsan sahibinin sabrı fazla ise yoksul, onun kapısına varır. Çünkü fakirin güzelliği sabırda, ihsan sahibinin güzelliği ise ihsanda acele etmektir.
Kapıdan bir ses geldi: “Ey istekli, gel! Çünkü fakir nasıl ihsan sahibine muhtaçsa, kerem ve ihsanda fakirlere muhtaçtır.”
Temiz ve tozsuz ayna arayan güzeller gibi cömertlik de yoksul kimseleri arar.
Güzellerin yüzü ayna ile güzelleşir (aynaya bakarak güzelliklerini görür) Onlar aynaya bakıp bezenirler. İhsan ve keremin yüzü de yoksula bakmakla (güzelliği) görünür. (ruh güzelliği görünür.)
Bundan dolayı Cenâb-ı Hak “Veddua” Sûresinde “Ey Muhammed sakın fakirleri azarlama” buyurdu.
Madem ki yoksul, cömertliğin aynasıdır; iyi bil ki ağızdan çıkan nefes (kötü söz) aynayı buğulandırır.
Allah’ın bir çeşit cömertliği, yoksulları meydana çıkarır, bir başka cömertliği de onlara bol bol ihsanlarda bulunur.
Şu halde yoksullar, ilâhi cömertliğin aynasıdırlar. Hak ile Hak olmuş olan ve varlıktan tamamiyle geçen kimseler de ilâhi cömertliğin kendisi olmuşlardır.
Bu iki çeşit yoksuldan başkaları (yani varlığı olmayanlarla varlıktan geçenlerden başkaları) esâsen ölüdür. Bu çeşit adamlar bu kapının adamı değildir; kapının perdesindeki nakış gibidir, suret gibidir.
KONUNUN KISA AÇIKLAMASI
Fakir nasıl ihsan sahibine muhtaçsa, kerem ve ihsan sahibi fakirlere muhtaçtır. Güzeller nasıl temiz ve tozsuz aynaya bakarak güzelliklerini görürlerse, kerem ve ihsan sahibi kimselerde yoksula iyi davranıp yardım etmekle kendi ruh güzelliğini görür. Yoksulluk cömertliğin aynasıdır, o cömertliğin gönül aynasını bulandırmamak için yoksula öksüzlere ve gariplere asla kötü söz söylemeyeceğiz.
Allah, Vedduha suresinde: “Ya Muhammed! Rabbin sana şüphesiz verecek ve sende hoşnut olacaksın. Seni öksüz bulupda barındırmadı mı? Seni şaşırmış bulup da hidayete eriştirmedi mi? Seni fakir bulupda zenginleştirmedi mi? Öyleyse sakın öksüzlere fena muamele etme ve senden birşey isteyeni azarlama sadece onlara Allah’ın nimetler verici olduğunu söyle” buyurmuştur.
Çünkü Allah, bütün inanmışlar, benim öksüz kullarımdır. Onların sualleri benim sırlarımdır, buyurur.
Hakk’ın cömertlik tecellisi iki türlüdür. Bunlardan birisi yeryüzüne bölük bölük fakirler ve kimsesizler salmasıdır.
Bu ihtiyaç sahipleri hem Hakk’ı, hem muhtacı oldukları başka nimetleri aramaya başladılar mı Allah, ikinci cömertliğini göstererek onlara arayışları ölçüsünde nimetlere ve kendisine kavuşturur. Bunların bazıları hikmetin fakiri, bazıları ise vahdetin fakiridirler.
Yeryüzünde bu iki tür fakirin dışında da insanlar vardır ama onlar canlı görünen ölülerdir. Onlarda Allah sevgisi ve ilâhi aynada kendilerini görme kabiliyeti yoktur ve ilâhi nimetlerden, insanlıktan yoksundur. Onlar olsalar da olur olmasalarda...
Hz.Mevlânâ
Mesnevi - 244 - 2751. Beyitler.