“Adanalı Ziya ve Evrâk-ı Hazân” Adlı Kitaptan Bir Sayfa
Bugünkü yazımızda, çalışmamız sırasında Mekteb (Nu. 23, 1310,s. 434: “Edebiyât dâ’iresi-Âsâr-ı manzûme: Şâ‘ir-i belîgu’l-beyân Adanalı Ziyâ Bey tarafından ihdâ buyrulmuştur”; Haber (14 Şubat 1927/11 Şaban 1345, Nu. 198, s. 2: “Üstâdın Köşesi: Mestî-i Hicrân”); (Gençliğin Sesi (Vicdani, 2 Nisan 1963, S. 2340, s. 2: Mesti-i Hicran”) künyeli kaynaklarda Arap harfleriyle ve Latin harfleriyle yayımlanan gazelin, hatalarını düzeltmeye çalıştığımız kitaptaki gazel üzerinde duracağız. Gazel, Gençliğin Sesi gazetesinde yayımlanan Latin harfleri şeklinin aynen alınmasından ibaret olup, dipnotta verilen Arap harfli kaynak Haber gazetesine bakılmamıştır.
Aruz vezninin Mefâ'îlün Mefâ'îlün Mefâ'îlün Mefâ'îlün kalıbıyla yazılan, kafiye düzeni “-enden ayrılmak” şeklinde olan gazelin ikinci beyti vezin, kafiye ve anlam itibariyle tamamen hatalıdır. Kitapta;
“Figan da olsa kârı, âşıkımın göbeğinden ayrılmaz,
Ne mümkün andelîbe, dâmen-i gülşeninden ayrılmak”
şeklinde kurulan beytin doğru okunuşu;
“Figân da olsa kârı 'âşıkın kûyundan ayrılmaz
Ne mümkin 'andelîbe dâmen-i gülşenden ayrılmak”
şeklinde olup şâir, “Âşığın kârı figan, inleme de olsa (sevgilinin) kûyundan (bulunduğu yerden) ayrılmaz. Andelibe (bülbüle) gülşenden (gül bahçesinden) ayrılmak ne mümkün” demektedir.
“Beni hâk ister etsin isterim nârin ki pervâne,
Ölür, bilmez nehâlet şem’a-i rûşenden ayrılmak”
şeklinde kurulan üçüncü beyti de anlamak mümkün değildir. Beytin doğru kuruluşu;
“Beni hâkister etsin isterim nârın ki pervâne
Ölür bilmez ne hâlet şem'a-i rûşenden ayrılmak”
şeklinde olup Ziyâ, “Ateşin beni yaksın, kül etsin isterim. Pervane (kelebek), şem‘ (mum)in ışığı etrafında döne döne ölür de oradan ayrılmak istemez” demektedir. Beyitte âşık (seven) “pervane”, maşuk (sevilen) da “şem‘” olarak düşünülmüştür... Aklın durduğu, sözün bittiği yerdeyim... (Yarın gazelin okunuşu ve Arap harfli metni verilecektir).
(Şiirin tenkitli metni, yakında yayımlanacak olan “ADANALI ZİYA ve ŞİİRLERİ” adlı kitabımızda verilmiştir). (YARIN DEVAM EDECEK)