İHTİYARLIK:
Oruç tutmamayı mubah kılan özürlerden birisi de ihtiyarlık (yaşlılık)'tır.
Yılın bütün mevsimlerinde oruç tutmaktan aciz olan çok yaşlı kimselerin, oruç tutmamaları icma ile caizdir. Bunların oruçlarını kaza etmeleri gerekmez. Çünkü oruç tutabilecek durumda değillerdir. Bunların, her gün için bir fakiri doyuracak kadar fidye vermeleri gerekir. Nitekim Allahu Teâlâ;
"Oruç tutmaya gücü yetmeyenlerin, bir fakiri doyuracak kadar fidye vermeleri gerekir" buyurmaktadır. Bu ayet, çok yaşlı ve oruç tutamayan erkek ve kadınlarla ilgilidir. "Bunlar, her bir güne karşılık bir fakiri doyurur" hadisini Buharı rivayet etmiştir.
Hastalığının iyileşmesi ümidi olmayan hastalar da yaşlılar gibidir. Her güne karşılık fidye verirler. Ancak Ramazanda oruç tutma gücüne sahip olmayıp, başka bir vakitte tutabilecek durumda olan hastalar, bu oruçlarını kaza etmeleri farzdır. Fidye vermeleri gerekmez. (Zuhayli, 1/178)
Kadınlar, hamile veya emzikli iken tutamadığı oruçlar olsun, hayız ve nifaslı iken tutamadığı oruçlar olsun, daha sonraları bunları kaza ederler, fidye vermeleri gerekmez.
Hastalığından dolayı fidye veren kişi, iyileşince orucunu kaza eder, vermiş olduğu fidye yeterli olmaz, onun için sadaka olur.
Ağır Şartlar Altında Çalışanların Oruçları:
Çalışmadığı takdirde kendisi veya çocukları sefalete maruz kalacak veya ekin gibi malı telef olacaksa, her gece oruç tutmaya niyet eder, çalışamayacak hale gelirse orucunu bozar. (İbnî Abîdin)
Ancak çalıştığı iş kendisine ait olmaz, muhtaç olmayacak kadar da mali durumu iyi ise, oruç tutması mümkün olmadığı takdirde, çalışıp oruç tutmaması caiz değildir.
Mısır'ın bazı uleması "fabrikalarda çalışan işçiler mecburiyet altında kaldıkları takdirde misafir gibi oruçlarını başka bir zamanda kaza eder" diyorlar. (Halil Günenç, 1/264; M. Mahluf şer. F.)
Demek ki yer altında çalışan maden işçileri, şiddetli sıcak altında ziraatçı olup, akşamları çalışmaları halinde mahsulüne zarar gelecekse, o takdirde oruç tutmayıp kaza etmeleri de özür sayılmaktadır.
Zamanın zorluğundan (sıcaklık gibi) dolayı oruç tutmaya gücü yetmeyen kimseler de, oruç tutmayıp kışın kaza ederler. (Hindiyye)
Nafile Oruç İçin Ziyafet:
Nafile oruç için ziyafet vermek veya ziyafete davet edilmek de oruç tutmamak veya oruçlu ise bozmaya bir özür sayılmıştır.
Ancak oruçlu kişi, isterse davet edildiği yerde orucunu yiyebilir, sonra da kaza eder. Bir kavle göre öğleden önce bozabilir ise de öğleden sonra bozamaz.
Farz, vacip oruçlar için ziyafet özür sayılmaz. (Ömer Nasuhi Bilmen; Hindiyye)